گردشگری یزد و مسیر تحول پایدار؛ فرصتی برای امروز، سرمایه‌ای برای فردا
ثبت شهر یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۱۳۹۶ نقطه عطفی بود که توانست ظرفیت‌های استان را به سطحی جهانی معرفی کند و چشم‌انداز تازه‌ای برای توسعه گردشگری در منطقه رقم بزند.
ملیحه فخاری، فعال رسانه در یادداشتی نوشت: استان یزد به عنوان یکی از شاخص‌ترین مقاصد گردشگری ایران و جهان، سال‌هاست که بافت تاریخی منحصربه‌فرد، معماری اصیل، آیین‌ها و سنت‌های کهن، صنایع‌دستی متنوع و مهم‌تر از همه، میزبانی مردمی مهمان‌نواز را در خود جای داده است. ثبت شهر یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۱۳۹۶ نقطه عطفی بود که توانست ظرفیت‌های استان را به سطحی جهانی معرفی کند و چشم‌انداز تازه‌ای برای توسعه گردشگری در منطقه رقم بزند. اما امروز، در عصر تغییرات سریع اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی، تنها معرفی جاذبه‌ها کافی نیست؛ بلکه مسیر آینده گردشگری یزد باید بر پایه تحول پایدار استوار شود.
گردشگری پایدار به معنای بهره‌برداری خردمندانه از منابع طبیعی و فرهنگی، حمایت از جوامع محلی و ایجاد توازن میان منافع اقتصادی و حفاظت از میراث است.
استان یزد با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی در قلب فلات ایران و محدودیت‌های منابع آبی، بیش از هر منطقه دیگری نیازمند مدیریت پایدار در این حوزه است. خوشبختانه، تجربه تاریخی یزدی‌ها در زیست در اقلیم خشک کویری، خود الگویی از توسعه پایدار به شمار می‌آید.
از قنات‌ها و بادگیرها گرفته تا آیین‌های سنتی، همه و همه نشان‌دهنده همزیستی خردمندانه مردم این دیار با طبیعت است؛ الگویی که امروز می‌تواند الهام‌بخش برنامه‌ریزان گردشگری استان باشد.
در سال‌های اخیر، یزد توانسته با ایجاد زیرساخت‌های گردشگری، توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی و توجه به صنایع‌دستی همچون زیلو بافی و سفال، گام‌های مهمی در مسیر اقتصاد گردشگری بردارد.
این رویکرد نه‌تنها موجب اشتغال‌زایی در جوامع محلی شده، بلکه نقش چشمگیری در جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها داشته است. یکی از نمونه‌های موفق این جریان، روستاهای هدف گردشگری استان هستند که با احیای خانه‌های تاریخی و معرفی سبک زندگی اصیل کویری، امروز میزبان گردشگران داخلی و خارجی‌اند.
با این حال، توسعه گردشگری اگر بدون ملاحظات زیست‌محیطی و اجتماعی باشد، می‌تواند آسیب‌هایی جدی به میراث فرهنگی و منابع طبیعی وارد کند. بنابراین، موضوع تحول پایدار در گردشگری یزد بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. این تحول شامل چند محور اصلی است:
۱. مدیریت هوشمند منابع آب و انرژی: با توجه به بحران‌های اقلیمی و کمبود آب در استان، لازم است تمامی پروژه‌های گردشگری بر پایه صرفه‌جویی و استفاده از انرژی‌های نو طراحی شوند. استفاده از فناوری‌های نوین در هتل‌ها و اقامتگاه‌ها و نیز احیای دانش بومی مانند قنات‌ها می‌تواند نمونه‌ای از این رویکرد باشد.
۲. حفاظت از میراث ملموس و ناملموس: یزد تنها با بناهای تاریخی شناخته نمی‌شود، بلکه آیین‌ها، سوگواره‌ها، جشن‌ها و سنت‌های اصیل آن بخشی جدانشدنی از هویت استان‌اند. در مسیر توسعه گردشگری پایدار، ثبت و معرفی این میراث ناملموس می‌تواند هم به تنوع تجربه گردشگران بیفزاید و هم موجب پایداری فرهنگی در استان شود.
۳. توانمندسازی جوامع محلی: حضور فعال مردم در فرآیند گردشگری، ضامن ماندگاری آن است. ایجاد دوره‌های آموزشی برای جوانان، حمایت از کسب‌وکارهای خرد در حوزه صنایع‌دستی و تشویق بانوان روستایی به حضور در بازار گردشگری، از اقداماتی است که می‌تواند این حوزه را مردمی‌تر و پایدارتر کند.
۴. دیجیتالی سازی گردشگری یزد: ورود فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی، تورهای مجازی و بازاریابی دیجیتال، می‌تواند مسیر تازه‌ای برای معرفی استان به بازارهای جهانی باشد. به‌ویژه پس از تجربه دوران کرونا، توجه به گردشگری مجازی و خدمات آنلاین، ضرورت دوچندان یافته است.
۵. تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری: یزد تنها مقصدی برای بازدید از بافت تاریخی نیست؛ بلکه ظرفیت‌های عظیمی درزمینه‌ی گردشگری مذهبی، سلامت، کویر نوردی، نجوم و حتی گردشگری خوراک دارد. توسعه هر یک از این شاخه‌ها می‌تواند به جذب گردشگران جدید و افزایش ماندگاری آنان در استان منجر شود.
تحقق این اهداف، نیازمند هم‌افزایی میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی و سازمان‌های مردم‌نهاد است. اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یزد در کنار فعالان این عرصه می‌تواند با برنامه‌ریزی بلندمدت، به الگویی موفق در سطح کشور تبدیل شود.
استان یزد نه‌تنها باید جایگاه خود را به‌عنوان یک مقصد گردشگری تثبیت کند، بلکه با اتخاذ رویکردهای پایدار، می‌تواند به پیشگام ملی در گردشگری پایدار بدل شود.
امروز، گردشگری در یزد تنها یک صنعت نیست، بلکه ابزاری برای حفظ هویت فرهنگی، ایجاد فرصت‌های اقتصادی و تقویت همبستگی اجتماعی است. اگر این صنعت با نگاه پایدار مدیریت شود، می‌تواند نسل‌های آینده را نیز از میراث گران‌بهای یزد بهره‌مند سازد.بنابراین، تحول پایدار در گردشگری یزد نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. یزدی که روزگاری با قنات و بادگیر، پیام‌آور زندگی در دل کویر بود، امروز نیز می‌تواند با گردشگری پایدار، الگویی جهانی برای توسعه‌ای متوازن، هوشمندانه و انسانی ارائه دهد؛ الگویی که هم گذشته پرافتخار را پاس می‌دارد و هم آینده‌ای روشن برای فرزندان این سرزمین ترسیم می‌کند.
انتهای پیام/
