روستای حاجی‌آباد زرین، نگین سبز کویر مرکزی ایران
روستاهای تاریخی ایران به عنوان شاهدی بر میراث فرهنگی غنی و معماری کشور هستند. آن‌ها پیوند ارزشمندی با گذشته ارائه می‌دهند. این روستاها مایه مباهات جوامع محلی هستند و به هویت و احساس تعلق آن‌ها کمک می‌کنند. در نهایت، این روستاها پتانسیل جذب گردشگران داخلی و بین‌المللی را دارند و از این طریق اقتصاد محلی و تبادل فرهنگی را تقویت می‌کنند.
میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد: سفر به روستاهای تاریخی در مقابل سفر به کلان‌شهرها مزایایی دارد. بیشتر روستاهای زیبای ایران طبیعتی بکر و دست‌نخورده دارند، آب و هوایشان دل‌انگیز و سالم است، خوراکی‌های جذاب و مخصوصی دارند، اهالی آن‌ها مهمان‌نواز هستند و آداب و رسوم جذابی دارند و اما روستاهای نواحی کویری ایران مثل یزد، باوجوداینکه با فقر منابع آب و خاک مواجه‌اند، ظرفیت‌های فراوانی برای جذب توریست دارند. یکی از این روستاها روستای حاجی‌آباد زرین در شهرستان اردکان است که برای کسانی که عاشق طبیعت هستند یک منطقه‌ی ناب محسوب می‌شود و می‌توانند تمام لذت را از عظمت کویر در این روستا ببرند.
معرفی روستای حاجی‌آباد زرین:
روستای حاجی‌آباد، از روستاهای دهستان زرین و از بخش خرانق است که در شمال اردکان واقع‌شده و از طریق جاده آسفالته ۱۴۰ کیلومتر با اردکان فاصله دارد.
درون روستا مزیّن به چند مسجد و حسینیه معروف است و قلعه‌ای قدیمی که نشان از اصالت روستاست.
این روستا دارای چشم‌اندازهای و مناظر طبیعی نظیر ریگزارها و شنزارها، زمین‌های باتلاقی، کویرها، کوه‌ها و غارها است که در اینجا به صورت مختصر به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
- منابع و پتانسیل‌های گردشگری (جاذبه‌های گردشگری)
جاذبه‌های طبیعی و محیطی
روستای حاجی‌آباد با توجه به تنوع چشم‌انداز طبیعی و اقلیم و ناهمواری‌های گوناگون به لحاظ گردشگری نسبت به سایر منابع خود از این منظر بسیار قوی‌تر است.
وجود مناطق کوهستانی با غارهای بسیار دیدنی و منظر غنی بر پهنه کویر این منطقه را منحصربه‌فرد کرده است، ازجمله غارهای این منطقه می‌توان به غار دهنه لکشر، غار رودشتی، غار میش‌کوهی و غار «تاریکو» اشاره کرد.
وجود پهنه بی‌کران کویری با بوته‌زارهای تاغ و قیچ و اراضی شوره‌زار و نمکزارها از دیگر منابع گردشگری منطقه است که به لحاظ اکو توریست و بیابان‌گردی بسیار خودنمایی می‌کند. پهنه‌بندی بیابان‌های تپه‌های ماسه‌ای و شن‌های روان و تغییر آن در مسیر روبه‌جلو تا بوته‌زارهای تاغ و قیچ که به اراضی کوهپایه‌ای و کوهستانی ختم می‌شود، چشم‌انداز طبیعی غنی را فراهم ساخته است.
وجود لایه‌های مختلف زمین‌شناسی همگی ذهن یک توریست ماجراجو را به خود جلب می‌کند، تغییرات در لایه‌های زمین‌شناسی در اثر گسل‌ها و مسیل‌ها همچنین دگرگونی‌های دوره‌های زمین‌شناسی این جاذبه را فراهم نموده است که به لحاظ تحقیقات زمین‌شناسی با سرمایه‌گذاری‌های اصولی همراه با برنامه‌ریزی جامع در این منطقه، گردشگران و پژوهشگران زیست‌محیطی از منظر ژئوتوریست را به این ناحیه کشاند.
از دیگر منابع طبیعی منطقه می‌توان به گونه‌های جانوری موجود در این منطقه اشاره داشت به طوری که حیات وحش غنی این منطقه هرچند به لحاظ سازمان حفاظت محیط‌زیست پررنگ دیده نشده، ولی توان مجموعه غیرقابل‌چشم‌پوشی است، همانند بز کوهی، قوچ و میش، کل، جبیر، یوزپلنگ، گرگ، گربه وحشی، سیاه گوش، سگ مار، مار افعی، کور مار و … و پرندگانی چون شاهین، کبک، عقاب و … در این منطقه به چشم می‌خورند.
نخلستان‌های حاجی‌آباد که سندی کهن از پیدایش روستا و تعامل بین انسان و طبیعت است، ازجمله جاذبه‌های طبیعی روستا هستند. این نخلستان‌ها که در دل خود بیان‌کننده نظام آبیاری غنی مردم کویر است همچون نگینی در پهنه بی‌انتهای کویر خودنمایی می‌کند.
– کوه‌ها
اطراف روستای حاجی‌آباد را کوه‌هایی فراگرفته است که موجب تغییر وضعیت در اقلیم (خرد اقلیم) روستا و هدایت آب‌های سطحی و بهبود اوضاع کشاورزی منطقه شده است.
ازجمله این کوه‌ها می‌توان کوه حاجی‌آباد، کوه دو شاخ، کوه غول، کوه گربه، کوه دهانه لشکر، کوه علی‌کوچولو را نام برد.
جاذبه‌های فرهنگی و ورزشی
با توجه به ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی روستای حاجی‌آباد نظیر بیابان‌ها و کویرهای وسیع و مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ای و وجود غارهای طبیعی، شرایط مناسبی را برای ورزش‌های بیابانی من‌جمله مسابقات اتومبیل‌رانی، موتورسوار و همچنین ورزش‌های بیابان‌گردی و کوهنوردی تورهای بیابان‌گردی و شترسواری فراهم ساخته است، ماسه بادی‌های کویر حاجی‌آباد بستر مساعدی برای ورزش‌های شنی نظیر قایق‌های پدالی و اسکی روی ماسه را آماده ساخته است.
جاذبه‌های اقتصادی
در کوه‌های اطراف حاجی‌آباد وجود منابع ارضی غنی همچون معادن باریت، بنتونیت، مس، گل کاشی و فلورین به عنوان بهترین جاذبه‌های اقتصادی روستای حاجی‌آباد معرفی کرد، که با سرمایه‌گذاری مناسب می‌توان به بهبود و توسعه این صنعت پرداخت و سرمایه‌های بیرونی را جذب کرد.
در اطراف کوه‌های حاجی‌آباد گیاهان دارویی نظیر زیره‌ی سیاه، انغوزه، تردو و اسفرزه به‌وفور در آنجا دیده می‌شود که با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب می‌توان از این نعمت‌های خودرو کمال بهره را در زمینه‌های پزشکی و غذایی برد.
در طی سال‌های اخیر با اصلاح نخلستان‌های روستا این امکان را فراهم ساخته که علاوه بر جواب‌گویی نیازهای اهالی روستا، بخشی از این محصول به بیرون از روستا و شهرهای مجاور صادر شود.
- جمع‌بندی منابع و پتانسیل‌های گردشگری حاجی‌آباد
روستای حاجی‌آباد با توجه به ویژگی‌های محیطی و طبیعی خاص و تنوع چشم‌اندازها و جاذبه‌ها، این استعداد را دارد که به عنوان یک منطقه اکوتوریستی و ژئوتوریستی معرفی شود. البته جاذبه‌های اقتصادی در بخش معادن، کشاورزی و دامداری نیز با سرمایه‌گذاری مناسب می‌تواند به عنوان یک منطقه فعال گردشگری- اقتصادی، روستای حاجی‌آباد را در سطح استان و یا حتی کشور معرفی کند که این امر نیاز به طرح جامع و راهبردی دارد.
هرچند وجوه تاریخی و فرهنگی روستا نسبت به خصوصیات طبیعی و محیطی کم‌رنگ است اما با ارائه طرح‌های مناسب مرمتی و احیاء می‌توان بخشی از میراث فرهنگی و ارزشمند تاریخی روستا را در مسیر خدمات و تسهیلات گردشگر ساماندهی کرد.
با توجه به شرایط ژئومرفولوژیک منطقه و ویژگی‌های طبیعی و محیطی در مسیر جاده چوپانان به روستای حاجی‌آباد شاهد تنوع چشم‌اندازها بر پهنه کویری این منطقه هستیم. وجود نمکزارها، شنزارها و تپه‌های ماسه‌ای و همچنین بوته‌زارهای تاغ و قیچ در حاشیه محور ارتباطی، چشم‌انداز یکنواخت را در هم می‌شکند. وجود باتلاق‌ها و زمین‌های شوره‌زار که از جریان آب‌های سطحی ایجادشده از دیگر مناظر قابل تأمل است.
مناطق کوهستانی و غارها از منابع گردشگری این منطقه هستند که بر پهنه کویر و سه تیپ‌بندی نمکزارها و تپه‌های ماسه‌ای، بوته‌زارها و زمین‌های باتلاقی احاطه کامل دارد.
در محدوده روستا نیز وجود نخلستان‌های کهن به صورت ارگانیک، مرز بیابان و کویر را از محدوده بافت روستا جدا کرده و با چهره‌ای سوخته ولی همچنان پایدار به حیات خود پافشاری می‌کند.
حیوانات وحشی نظیر بز کوهی و آهو و جبیر را می‌توان در کوه‌های اطراف آن مشاهده کرد و تا چند سال قبل گورخر نیز یکی از حیوانات زیستی این منطقه بود که متأسفانه به علت شکار بی‌رویه فعلاً اثری از آن دیده نمی‌شود، امید آن می‌رود با تصویب طرح منطقه شکار ممنوع حاجی‌آباد گام‌های مؤثری باهدف توسعه صنعت گردشگری برداشته شود.
- جمع‌بندی و استنتاج
بخش اعظم منابع گردشگری روستای گردشگری حاجی‌آباد زرین را منابع طبیعی و محیطی شامل می‌شوند، این منطقه به لحاظ تحقیقات زمین‌شناسی و کانی‌شناسی می‌تواند موردتوجه پژوهشگران خاص است.
از دیگر جاذبه‌های طبیعی در منطقه که برگرفته از ویژگی‌های طبیعی است می‌توان به کویر نوردی و بیتوته شبانه، تماشای آسمان شب کویر و … در زیر گرمای لذت‌بخش خورشید اشاره کرد که توجه گردشگران خارجی زیادی را به خود جلب کرده است.
وجود گونه‌های جانوری متعدد و متنوع در منطقه حاجی‌آباد از قبیل کل، بز، قوچ، میش، گربه وحشی، گرگ، روباه و … موجب شده است تا جانورشناسان و شکارچیان زیادی به منطقه وارد شوند و بعضی از نسل‌های جانوری را به خطر بیاندازند، لذا با تصویب طرح پیشنهادی منطقه شکار ممنوع حاجی‌آباد زرین علاوه بر حفظ منابع طبیعی می‌تواند به عنوان یک منبع جاذب گردشگری دیده شود.
نخلستان‌ها، قنوات ازجمله جاذبه‌های گردشگری منطقه است که نشان‌دهنده چگونگی غلبه انسان به کویر خشک و بی‌آب و علف است. از الیاف خرما برای تولیدات محصولات غذایی و صنایع‌دستی نظیر کلاه حصیری، حصیر، جارو، زنبیل و … استفاده می‌شود که می‌تواند در صنعت گردشگری منطقه مؤثر واقع شود.
بافت تاریخی روستای حاجی‌آباد که امروزه اثر زیادی از آن بر جا نمانده دارای چند قلعه تاریخی است که دخل و تصرف زیادی در آن صورت گرفته است و چند خانه قدیمی که هنوز پابرجا مانده است. از قلعه‌های موجود می‌توان به عنوان پایگاه گردشگری و میراث فرهنگی و مجموعه اقامتگاهی کوچک با ارائه طرح مرمت و احیا استفاده کرد.
گزارش از مژگان گلزار رئیس اداره برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاری و زیرساخت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد
انتهای پیام/
