درختان استان یزد، جلوه‌ای ماندگار از پایداری در کویر/ کهن‌ترین موجودات جهان
درختان کهن‌سال هر کشور از جمله مهم‌ترین ذخایر ژنتیک گیاهی آن کشور هستند و ارزش شناخت و حفظ این منابع از نظر ملی و تاریخی بیش از ابنیه تاریخی هر کشور است.
به گزارش روابط‌عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد، درختان کهن‌سال ایران نشانگر تاریخ، فرهنگ و هویت ملی‌اسلامی ما محسوب می‌شوند. این درختان علاوه بر مهم‌ترین ذخایر ژنتیک کشور، گنج سربسته مطالعات مدل‌گیری اهل‌فن، در امر مدیریت احیای منابع طبیعی تجدیدشونده هستند.
درختان مقدس که در ایران غالباً درختان چنار و سرو هستند، در اعتقادات مردمی قادرند باران بیاورند، خورشید را به درخشش وادارند، گله‌ها را افزایش بخشند، زنان را به بارداری و زایش یاری دهند و سرانجام نذری را برآورده سازند.
نکته قابل تأمل این‌که بر اساس نتایج بررسی‌های صورت گرفته توسط موسسه تحقیقات جنگل و مرتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشورمان، همین اعتقادات و باورهای مردمی از دلایل عمده حفظ درختان دیرزیست عنوان شده است.
به سبب ویژگی‌ها و ارزش‌های طبیعی و تاریخی می‌بایست اهتمام ویژه‌ای در امر نگهداری و حراست از این میراث طبیعی صورت گیرد.
درختان دیرزیست یزد، نمادی از مقاومت و پایداری مردم کویرنشین در برابر شرایط نامساعد اقلیمی هستند. می‌توان از درختان کهن‌سال به‌عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی استان نام برد که در صورت حمایت و سرمایه‌گذاری لازم، جلوه بی‌بدیلی از رابطه تنگاتنگ انسان و طبیعت را به نمایش می‌گذارند، ازاین‌رو، حفاظت از این جاذبه‌های طبیعی که از بین رفتن آن‌ها هرگز قابل جبران نیست بسیار ضروری است.
تاکنون در استان یزد قریب به ۲۰۰ درخت کهن‌سال شناسایی‌شده که شامل درختان سرو، چنار، بنه، توت، گردو و پده هارمونی است.
سرو ابرکوه در شهرستان ابرکوه، سرو منگاباد در شهرستان مهریز، سرو دربید، سرو مبارکه، سرو چم و سرو باغ خواجه در شهرستان تفت، سرو قندی در شهرستان اشکذر، سرو نصرت‌آباد در شاهدیه و سرو شادکام در بافق قرار دارند. همچنین چنار آسویچ در زیرکوییه شهرستان بهاباد، چنار طزرجان، چنار نصرآباد و چنار اسلامیه در شهرستان تفت، چنار کرخنگان و چنار جرمق علیا در شهرستان خاتم، درخت توت ده عرب و پده‌هارونی در شهرستان ابرکوه از دیگر درختان کهن‌سال استان یزد هستند.
عمر درخت‌های کهن‌سال استان از ۴۰۰ سال به بالاست و جوان‌ترین درخت کهن‌سال استان یزد سرو حسینی و سرو منگاباد هستند که حدود ۳۵۰ سال قدمت دارند و قدیمی‌ترین درخت نیز سرو ابرکوه است. عمر این درخت سرو، بین ۴۵۰۰ تا ۵هزار سال تخمین زده شده است.
از مجموع درختان کهن‌سال شناسایی‌شده در استان ۲۳ درخت در فهرست آثار ملی طبیعی به ثبت رسیده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان سرو ابرکوه، پده‌هارونی ابرکوه، سرو کهن‌سال حسینی، سرو دوقلوی مبارکه، سرو چم، چنار اسلامیه، بنه و چنار چنارناز، چنار کرخنگان و سرو منگاباد و چنار تنگ چنار مهریز را نام برد.
اغلب آثار طبیعی استان یزد درختان کهن‌سال هستند و اگرچه آثار طبیعی دیگری از جمله غارها، چشم‌اندازها و دیگر آثار طبیعی در استان زیاد است، اما با توجه به اهمیت درخت‌های کهن‌سال، تعداد ثبت آن‌ها نسبت به سایر آثار طبیعی بیشتر است.
در حال حاضر عواملی همچون پایین رفتن سطح آب سفره‌های زیرزمینی و افزایش EC (درجه شوری) آب، فقدان نگرش و دستورالعمل علمی نسبت به حفاظت از این درختان، استفاده تفرجگاهی و استراحتگاهی از درختان، پارک‌سازی و محوطه‌سازی نظیر آسفالت در اطراف درختان، از بین رفتن باغات اطراف، قطع شاخه‌ها، آبیاری نادرست و…، وجود آفات و امراض احتمالی، آتش‌سوزی، وقوع طوفان‌های سهمگین و…، آلودگی هوا و افزایش خشکی از مهم‌ترین تهدیدها و آسیب‌های درختان کهن‌سال استان یزد بشمار می‌روند.
در همین راستا علاوه بر تلاش‌های مختلفی که تاکنون برای شناسایی و محافظت از این درختان به‌عمل‌آمده، راهکارهای اجرایی همچون ایجاد مدیریت یکپارچه و وجود هماهنگی لازم میان دستگاه‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط، مستندسازی، شناسایی و ثبت ملی و جهانی درختان کهن‌سال استان، بهره‌مندی از دستورالعمل‌های علمی و کارشناسی، تشکیل شورای حفاظت از درختان کهن‌سال استان، اختصاص اعتبارات لازم، اطلاع‌رسانی، آگاهی بخشی و معرفی این آثار طبیعی از طریق تولید فیلم، پوستر، برگزاری جشنواره در سطح استانی ملی و جهانی و…، نیز پیشنهاد می‌شود.
گزارش از نجمه میثاق، کارشناس روابط عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد
انتهای پیام/
