تنوع جاذبه‌های گردشگری منبع اصلی جذب گردشگران در استان یزد
وجود ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی از مهم‌ترین مؤلفه‌های توسعه گردشگری برای هر سرزمین محسوب می‌شود. بااین‌حال با توجه به گسترش سریع صنعت گردشگری و به‌منظور کسب جایگاهی بالاتر در عرصه رقابت تنگاتنگ این صنعت، دولت‌ها صرفاً به داشته‌های خویش در این زمینه بسنده نمی‌کنند و درصدد تنوع‌بخشی به رویکردهای توسعه‌ای خود برای جذب حداکثری گردشگران هستند.
بدیهی است برای جذب گردشگران از کشورها و مناطق مختلف و باانگیزه‌های متفاوت، وجود منابع و جاذبه‌های در مقصد ضروری است همانطورکه بدون فراهم بودن امکانات و خدمات لازم جاذبه‌ها در جلب گردشگران موفق نخواهد بود. به‌صرف سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری و فراهم آوردن انواع تسهیلات حمل‌ونقل و اسکان و سایر خدمات، بدون وجود جاذبه‌های مناسب، نمی‌توان به توسعه این صنعت امیدوار بود؛ به همین دلیل جاذبه‌ها و منابع گردشگری را ازجمله ارکان اصلی این صنعت می‌دانند.
در تعریف جاذبه‌های گردشگری می‌توان گفت: اجزایی از محصول گردشگری هستند که موجب جذب بازدیدکنندگان و ترجیح آن‌ها در انتخاب مکانی به مکان دیگر می‌شود.
جاذبه‌های گردشگری، به‌طورکلی به‌تمامی ویژگی‌های منطقه‌ای گویند که بتواند افراد را برای مقاصد مختلف ازجمله مقاصد تجاری و بازرگانی، مقاصد تفریحی و سرگرمی، مقاصد فرهنگی، یادگیری و آموزشی، به خود جذب کند و در راستای این جذب، برای حفظ و پایداری ویژگی‌های آن منطقه و ایجاد منافع و مصالح برای ساکنان آن منطقه، مفید واقع شود.
جاذبه‌های گردشگری را کلاً به روش فراگیر دسته‌بندی بر پایه جاذبه‌های مبتنی بر ویژگی‌های محیط‌زیست، جاذبه‌های مبتنی بر فعالیت‌های انسانی و جاذبه‌هایی که به‌طور دست‌ساز و مصنوعی توسط انسان آفریده‌شده‌اند، دسته‌بندی می‌کنند.
در استان یزد در خصوص جاذبه‌های گردشگری به ثبت رسیده در سطوح ملی و فراملی به‌عنوان منابع اصلی گردشگری می‌توان گفت که تعداد کل آثار شناسایی‌شده بیش از ۶۵۰۰ اثر و تعداد کل آثار ثبتی ملی تاکنون ۱۹۶۴ اثر بوده و ۶ اثر نیز شامل دو باغ دولت‌آباد و پهلوان پور، دو قنات زارچ و حسن‌آباد، بافت تاریخی یزد و اثر ناملموس زیلوبافی میبد، به ثبت جهانی رسیده است.
بافت تاریخی یزد به‌عنوان نخستین بافت تاریخی شهر ایران، ۱۸ تیرماه ۱۳۹۶ در چهل یکمین اجلاس کمیته میراث بشری سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل (یونسکو) درشهرکراکوف لهستان به ثبت جهانی رسید، بافت تاریخی یزد به مساحت ۷۴۳ هکتار و مساحت حریم پنج هزار هکتاری در سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی رسیده بود.
قنوات استان یزد یکی از زیباترین آثار موجود در استان یزد است، باغ دولت‌آباد و باغ جهانی پهلوان پور با چینه و معماری بی‌نظیر هزاران سال پابرجا مانده و استقامت آن همچنان ادامه دارد و این هنر دست استادکارانی است که فن چینه زدن را می‌دانند و آن را از نسل به نسل به شاگردان خود آموزش داده‌اند تا این فن از بین نرود.
از دیگر ویژگی‌ها و جاذبه‌های گردشگری منحصربه‌فرد این استان بادگیرها و خانه‌های قدیمی خشتی آن است، این شهر با جدا کردن بخش شمالی دشت کویر و بخش جنوبی دشت لوت، توانسته قدیمی‌ترین جاذبه‌های مدنی را در خود جای دهد. این شهر خاستگاه بزرگ‌ترین جامع زرتشتیان در ایران است. ترکیب یک شهر بیابانی کهن و یک میراث حاصل از هم‌نشینی ادیان مختلف، جو بسیار متفاوت و البته آرامی را به یزد بخشیده است. گسترش خیابان‌های درختی نیز بر انسجام آن آسیب نزده است. این شهر به‌عنوان یک مرکز نساجی شناخته‌شده چراکه ابریشم و سایر منسوجات آن حتی پیش از سفر مارکوپولو (در اواخر قرن ۱۳ میلادی) به جاده ابریشم نیز در دنیا شناخته‌شده بود. درعین‌حال یزد به‌واسطه بادگیرهایش هم شهرت دارد بادگیرها عمارت هایی مرتفع هستند برای خنک کردن هوا در این منطقه کویری بناشده‌اند.
یزد در لغت به معنای مقدس و پاک بوده و وجه‌تسمیه آن سرزمین مقدس و شهرخداست این شهر به دلیل اینکه مردمش در طول تاریخ یکتاپرست بوده‌اند به دارالعباده معروف است.
مسجد جامع کبیر یزد از مهم‌ترین بناهای تاریخی یزد است که طی قرون متمادی بر بقایا و یا در کنار بناهای متنوعی بناشده که در متون تاریخی تحت عناوین مسجد جامعه شهرستان، مسجد جامع عتیق، مسجد جمعه قدیم در «درده» مسجد جامع نو و بناهای الحاقی آن به اسامی گوناگون یادشده, ساخت‌وساز و اقدام تازه‌ای در بنا یا تعمیرات و نوسازی آثار قبلی به عبارتی با ابقاء و احیاء آثار گذشته توأم است.
با توجه به مندرجات متون تاریخی، شالوده این بنا در اوایل قرن پنجم هجری توسط امرای آل کاکویه نهاده می‌شود و پس‌ازآن در قرن هشتم هجری این مسجد توسط سید رکن‌الدین محمد قاضی مرمت و تجدید بنا می شود. در همان دوران آل مظفر توسط حکام وقت نیز فضاهایی به بنا الحاق می‌شود.
در قرن نهم هجری نیز در این بنا ساخت‌وسازهای وسیعی صورت می‌گیرد و سرتاسر ایوان و گنبد خانه با کاشی‌ها و کتیبه‌های معرق که بعضاً دارای تاریخ‌اند مزین می‌شود. این ساخت‌وسازها در دوره‌ی صفوی با اضافه شدن دو مناره بر سر در ضلع شرقی مسجد و در دوره قاجار با احداث شبستان شازده در ضلع غربی صحن و رواق‌های اطراف آن، و در دوره معاصر با تخریب بخش‌های غربی مسجد و اضافه کردن گرمخانه‌ای در همان ضلع (توسط هیئت حامیان) ادامه می‌یابد.
این مسجد اگرچه در دوره‌های مختلف و طی قرون متمادی مورد تعمیر و بازسازی قرارگرفته، اما تمامی عناصر معماری و جزئیات آن به زیبایی و در کمال تناسب و توازن در کنار یکدیگر قرارگرفته‌اند.
عمده تزیینات این مسجد را کاشی‌های معرق با نقوش گل و گیاه و نیز اسلیمی و گره چینی تشکیل می‌دهد که بامهارت و چیرگی خیره‌کننده اجراشده. عمده این تزیینات کاشی‌کاری متعلق به قرن نهم و از ویژگی‌های تزیینات وابسته به معماری این دوره است. یکی از این ویژگی‌ها، اجرای نقوش ترنج یا اشکی معرق است که در میان کاشی‌های شش‌ضلعی فیروزه‌ای محاط شده و در ازاره گنبد خانه و ایوان مسجد دیده می‌شود. بخش آسیب‌دیده تزیینات موردنظر ما نیز از همین نوع است که در ازاره ضلع شمال شرقی گنبد خانه قرارگرفته.
از دیگر مجموعه‌های تاریخی ارزشمند، امیرچقماق و تکیه‌ای به همین نام است که یکی از بناهای کم‌نظیر در میان شهرهای کهن و تاریخی ا است که می‌توان گفت نماد و نشانه‌ای از تمام ویژگی‌های تاریخی، مذهبی و هنری این شهر زیبا و دوست‌داشتنی است.
قدمت دولت‌آباد هم که زمانی متعلق به کریم‌خان زند بوده بازمی‌گردد. بادگیر این باغ در اصل بزرگ‌ترین بادگیر شهر است، فضای داخلی باغ هم بسیار زیباست علاوه بر تمامی این شاهکارهای بی‌مانند معماری، می‌توان به مجموعه‌های خاص ازجمله آتشکده و برج خاموشان یزد نیز اشاره کرد که در نوع خود بدون رقیب است.
از دیگر جاذبه‌های بی‌نظیر استان یزد سرو ۴۰۰۰ ساله ابرکوه، نارین قلعه میبد، منطقه حفاظت‌شده شیرکوه، یوزپلنگ آسیایی بافق، خرانق وچک چک اردکان، بافت تاریخی اردکان، آسیاب آبی اشکذر، حجت‌آباد وزیر و … نام برد.
امید است با بازاریابی مؤثر به‌ویژه در دوران پساکرونا بتوان از این مؤلفه‌های پایدار و ارزشمند گردشگری بهره فرهنگی و اقتصادی کافی برده و چرخ صنعت گردشگری استان یزد با سرعت بیشتری در مسیر توسعه حرکت کند.
گزارش از دکتر دلارام کی منش ، کارشناس مسئول نظارت بر دفاتر و راهنمایان گردشگری استان یزد
