آیین های محرم ثبت شده در اردکان و عقدا/ از تعزیه روستای توت تا مراسم یارون در عقدا

میراث آریا: شهرستان های اردکان و میبد در فهرست آثار ناملموس، بیشترین آمار ثبتی محرمی را نسبت به سایر شهرستان های استان دارند که در این گزارش به معرفی بخشی از آئین های محرمی در شهرستان اردکان می پردازیم:

آیین پوش بالاکنی حسینیه چرخاب اردکان

آیین پوش کشی یا به اصطلاح پوش بالاکنی حسینیه چرخاب اردکان یکی از آیین های سنتی و منحصر به فرد هست که با قدمتی قریب به ۱۲۰ سال به اواخر قاجار می رسد که با چاوشی خوانی و ختم صلوات و سنت نخل بندی( آذین بندی نخل) همراه است. چاوشی خوان ها از ابتدا تا پایان مراسم مشغول خواندن اشعار ختم صلوات و ذکر مداحی هستند.

مراسم شَدَّه بندی و شَدَّه برداری احمدآباد اردکان

این مراسم به این ترتیب است که ابتدا عده ای از زنان متولی محله، تخته پارچه های اهدایی را از خانه خانواده هایی که حاجت و نذری دارند، تحویل میگیرند سپس آن را به یکی از خانه های موقوفی محل که هر سال برای بستن و آویزان کردن پارچه به آنجا می روند، می برند. رنگهای پارچه (حریر) اکثرا از رنگ شاد و بخصوص سفید و قرمز است. زنان در حین انجام کار با خواندن ذکر و صلوات و آیات قرآن کریم پارچه ها را به وسیله نخ و سوزن به طوقه شَدَّه می دوزند (آویزان میکنند) در وسط طوقه آروگ( کام ) تعبیه شده است که چوب شَدَّه در آن به صورت زبانه قرار می گیرد. به طورکلی شَدَّه سه نمونه است، شَدَّه کوچک که دارای طوقه کوچکی هست آن را بر بالای دو سوی نخل نصب می کنند، شَدِّه متوسط که جوانان برای زور آزمایی آن را بایک دست بلند می کنند، شَدِّه بزرگ دو فرقه ای (دوطبقه ای) که مثل بیرق در ارتفاع حدود ۱۰متر در گوشه ای از حسینه وسط نصب میکنند.

تعزیه روستای توت شهرستان اردکان

از مهم‌ترین مناطق برپایی آیین سنتی تعزیه است که هر سال با فرا رسیدن ماه محرم و صفر مردم متدین روستای توت میزبان عزاداری سید و سرور شهیدان هستند و بیش از ۲۰ گروه تعزیه‌خوان در این روستا در طول یک هفته فعالیت می‌کنند. اجرای هنر تعزیه یکی از سنت‌های عزاداری در ترسیم و بازسازی و بیان ابعاد نهضت خونین عاشورا است که در روستای توت سابقه‌ای به قدمت دوره حکومت قاجاریه دارد که طی سالیان متمادی جایگاه خود را در فرهنگ این مردم حفظ کرده است. و در هفته آخر ماه صفر به رسم دیرینه و سنت پیشینیان خود، میزبان گروه‌های هنری تعزیه و شبیه‌خوانی هستند.

آیین جارزدن در عزاداری ماه محرم عقدا

در این آیین، که از جمله قدیمی ترین آیین های سنتی عقدا است، قبل از شروع هر مجلس روضه خوانی اجرا می شود. ابتدا فانوس روشنی را به وسیله طنابی به فراز بام حسینیه یا محل روضه خوانی منتقل می کنند تا چراغ راهی برای عموم یا به عبارتی نمادی از روشنی راه امام حسین(ع) باشد. لختی بعد ، قبل از شروع روضه خوانی، افرادی درقالب دو گروه، اشعاری رابه صورت چاووشی همخوانی می کنند که بدین صورت به اهل محله و آبادی نوید آغاز مجلس روضه خوانی را می دهند و پس از پایان کار، به عنوان مزد، تعدادی نان بین آنها تقسیم میشود.

پرسه زنی تاسوعای حسینی روستای ترک آباد

آیین پرسه زنی روستای ترک آباد در روز تاسوعای حسینی با مراجعه امینان و بزرگان روستا به درب منازل اهالی همراه باذکر صلوات وقرائت فاتحه وبیان اشعاری مذهبی است. پرسه زنان پس از دریافت و جمع آوری خیرات و نذورات اهالی ، طبق نظر روحانی و پیش نماز محل در جهت کمک به حسینه ، مسجد ، مدرسه و هرآنچه به عنوان مشکل روستا مطرح گردد هزینه می شود.

مراسم یارون در عقدا

مراسمی به منظور جمع شدن عزاداران حسینی وخواندن روضه، درمیدان علیا و سفلی برگزارمی شود. این مراسم درپنج شب اول محرم، شب اول صفر، دهه آخرصفر و پنجشنبه های هرهفته درماه محرم و صفر برگزار می شود.

دسته از دو حلقه دایره وار تشکیل شده، که درحلقه اول(دسته اول) اکثرامسن ترها(ریش سفیدان محل) قرارگرفته و حلقه دوم(دسته دوم) را جوانان تشکیل می دهند. زنان دسته ها را همراهی کرده و با زینب و اهل بیت امام حسین(ع) همدردی کرده و به سروسینه می زنند. کودکان درجلوی دسته ها حرکت کرده و با دردست گرفتن علم و پرچم حسینی آمدن دسته ها را اعلام می نمایند. فردی با دردست داشتن چراغ نفتی بعد از کودکان قرارگرفته و کوچه پس کوچه های تنگ و تاریک را برای عبور دسته ها روشن می کند.

مراسم پامنبری عقدا

بعد از اتمام یارون یا دسته درحسینیه های بالا و پایین، عزاداران وارد حسینیه شده و جمعی ازعزاداران ،کنار منبر روی زمین به صورت حلقه نشسته و نیمی ازحلقه، مصرع اول ابیات و نیمی دیگر، مصرع دوم ابیات را زمزمه میکنند. ابیات هرشب مشخص و با ابیات شب های دیگر متفاوت هست. درآخرهمگی بر قاتلان امام حسین(ع) لعنت می فرستند.

مراسم شب فاتحه در عقدا

مراسمی تحت عنوان فاتحه خوانی که در اصل فاتحه دوازده امام نامیده می شود، درشب اول ماه محرم و سال نو قمری در محل حسینیه بزرگ عقدا برگزار می شود. قدمت برگزاری این مراسم و به خصوص فاتحه خوانی دقیق مشخص نیست اما از مراسم سنتی و کهن شهر عقدا به شمار می رود که در نوع خود کم نظیر و شاید بی نظیر باشد و چون در یکی از بندها از تمامی امامان یاد و نام برده می شود به فاتحه دوازده امام مشهور هست. دراین شب عزیز، همه مردم عقدا و گاهی از نقاط دور و نزدیک در محل حسینیه جمع می شوند و علم های عزا و سیاه رنگ حسین از حسینیه بالا و حسینیه پایین به طرف مرکز تجمع حرکت داده می شود و با احترام به قاری فاتحه، مراسم و سال نو و ماه عزاداری آغاز می شود. متن کامل فاتحه خوانی درعقدا، شامل ده بند می شود و درهر بند گروهی و عده ای خاص را مورد نظر قرار داده است و برای آنها سلامت و صحت جسم و روان و شادی و مغفرت برای ارواح همه ازدست رفتگان ازخداوندمنان طلب می شود. به حرمت سوره مبارکه الفاتحه پس از اتمام قرائت فاتحه، دو تن از اهالی محل که از قدیم این سنت حسنه را به جا می آوردند به خاک می افتند و سجده می کنند که معنی آن این است که خدایا تو را شکر می کنیم که یک سال دیگر به ما عمر دادی تا بتوانیم درعزای پسر فاطمه شرکت کنیم و برای آن حضرت گریه کنیم. سپس همه مردم حسینیه با صدای یاحسن و یاحسین و امام حسین و همچنین لعنت بی شمار بر کسانی که بر ائمه اطهار و به خصوص اباعبدالله ظلم کردند با خواندن اشعاری زیبا حسینیه را ترک می کنند و به سمت حسینیه بالا و پایین حرکت می کنند.

ماه نو و ماتم ز افق باز برآمد شد نوبت غم، نوبت شادی به سرآمد

هرغصه که درجیب مه و سال نهان بود بر خلق جهان، حمله کنان، جلوه گرآمد

بر جان محبان حسین تیغ هلالش هرکس خبری یافت زخود بی خبر آمد

شاه شهدا چون ز حرم عزم سفر کرد اول به سر روضه خیر البشر آمد

مراسم آتش زدن خیمه های امام حسین (ع) عقدا

این مراسم در روز عاشورا و همزمان با شهادت امام حسین(ع) و هفتاد و دو تن از یارانشان انجام می شود. این مراسم نمادین از غارت خیمه ها، آتش زدن خیمه ها، به اسیری گرفتن بازماندگان کاروان، اسب تاختن بر اجساد شهدا آغاز و با حمل سرهای مبارک به سوی کوفه و تحویل به ابن زیاد به پایان می رسد این مراسم هرساله درجوار قبور شهدای انقلاب اسلامی برگزار می شود.

مراسم بنی اسد درعقدا

در روز سیزدهم محرم، مصادف با سوم شهادت امام حسین(ع)، مراسمی با نام بنی اسد در عقدا برگزار می شود. این مراسم که در صبح روز سیزدهم محرم برگزارمی شود، جمعیتی قریب به هزار نفر لباس های عربی را پوشیده و از خانه یکی از پیرغلامان اباعبدا… به راه افتاده و به سمت حسینیه بزرگ عقدا حرکت می کنند. عزادارانی که لباس عربی را پوشیده اند به همراه اجساد مطهری که در بوریا قرارداده اند در جلو قرارگرفته و دیگر عزاداران به همراه زنان به دنبال آنها حرکت کرده و در غم شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفایش با لهجه عربی به سر و سینه می زنند. عزاداران بعد از گذشتن ازحسینیه بزرگ، حسینیه بالا و حسینیه پایین به سمت گلزار شهدای انقلاب اسلامی حرکت کرده و در آنجا با آرمانهای شهدا تجدید پیمان کرده و سپس به حسینیه بزرگ برمی گردند.

گزارش از سید سعید طباطبائی کارشناس روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد

انتهای پیام/