ابوالمعالی:

موقعیت :  

این محله از محلات قدیم شهر یزد میباشد که از شمال به محله شیخداد ، از جنوب به محله شاه طهماسب ، از شرق به محله باغ گندم واز غرب به محله باغ صندل محدود می شود .ودر ضلع شمالی خیابان انقلاب قرار گرفته است .

وجه تسمیه :                            

خواجه حاجی ابوالمعالی در سال ۷۸۷ در خارج (ظاهر )شهر یزد مدرسه ، حمام ، مقبره وجماعت خانه ای ایجادکرده و به مناسبت این اقدامات خیریه او محله مذکور به «ابوالمعالی » انتساب یافت.

سیر تحول :

از روایات مورخان محلی یزد چنین برداشت می شود محله ابو المعالی که درتداول عامه به « بوالمیری » مشهورمی باشد درعهد مظفری ( در قرن هشتم هجری ) بنا گردیده است . مؤلف جامع مفیدی در این باب می گوید : « خواجه ابوالمعالی در زمان خود ، در محله ابوالمعالی که به اسم خواجه نیکونهاد موسوم گردید درشهور سنه سبع وثمانین و ثمانین و سبعانه( ۷۸۷ه ق )  به قرب مدرسه نظامیه طرح مدرسه عالی اساس انداخته … ودر اطراف مدرسه ، خانه های رفیع وبساتین ( باغ ها ) و حمام ومصنعه ( آب انبار ) ساخت ومیاه (آب ) تفت ونصیری جاری نمود که اکنون به غیر از حمام از عمارات دیگر نشانی نمانده .

عناصر شاخص تاریخی :

آثار تاریخی این محله عبارتند از :

۱- مدرسه بدر

۲- آب انبار بوالمیری

۳- مسجد بزرگ ابوالمعالی

۴- بازارچه ابوالمعالی

۵- گذر و بازار ابوالمعالی

   اطلاعات منابع مدون :

محله ابوالمعالی که درتداول عامه اغلب به آن «بوالمیری »گویند از محلات ایجاد شده درقرن هشتم هجری است .این محله منسوب به خواجه کمال الدین ابوالمعالی بن برهان الدین لطف الله ویا خواجه حاجی ابوالمعالی است که اطلاعاتی از هر یک آنها در تواریخ یزد مضبوط است. خواجه کمال الدین ابوالمعالی از خواجگان محتشم یزد وبانی قنات فراشاه تفت ومدرسه کمالیه در داخل شهر یزد به سال  720ه .ق بود وپدرسمت وزارت سلطان محمدمظفر را به عهده داشت وموقوفات بسیاری از خوددریزد بر جای نهاد .

مؤلف جامع مفیدی درذکر او می گوید :« خواجه برهان الدین به دلیل نیت پاک و اعتقادی که داشت در محله شهاب الدین قاسم به احداث مدرسه عالی در کمال تکلف پرداخت و ازاره ای به کاشی الوان وسقف به طلا و لاجورد تزئین نمود و دو منار در نهایت ارتفاع بنا فرمود … پایابی در صحن مدرسه حفر نموده و میاه زارچ جاری نمود …»

اما خواجه حاجی ابوالمعالی بانی مدرسه ای به خارج شهر یزد بود وحمام ومعتبره وجماعتخانه ودر سال ۷۸۷  ایجادکرده بوده بر اساس این گزارش ساخته شده مدفن اووبعضی از فرزندانش می باشد .

در تاریخ یزد محل مدرسه خواجه حاجی ابوالمعالی به خارج یزد معین شده و محل کنونی محله بوالمیری در مقام تطبیق باسوابق تاریخی، خارج ازحصار شهر بوده است .