طعمه‌های موریانه
موریانه‌های زیرزمینی از نظر اقتصادی مهمترین موجودات تخریب کننده‌ی چوب در ایالات متحده می‌باشند و به طور تخمینی برای پیشگیری و تیمار آن‌ها دو میلیون دلار در سال هزینه می‌شود. کنترل موریانه از علاقه‌مندی‌های مورد توجه صاحب‌خانه‌ها می‌باشد که یک خانه به طور تیپیک بزرگترین سرمایه‌گذاری پولی را نشان می‌دهد.
طعمه‌ها وسیله‌ای مهم برای کنترل موریانه‌های زیرزمینی که رایج‌ترین نوع موریانه‌هایی است که در ایالت متحده یافت می‌شود می‌باشند. موریانه‌های بومی جنس Reticulitermesبیشترین پراکندگی را دارند. موریانه‌های زیرزمینی با زیستگاه خاکی خود از طریق شبکه‌ای از تونل‌ها که برای رسیدن به آب و غذا حفر می‌کنند، ارتباط خیلی نزدیک دارند طعمه‌گذاری موریانه موضوعی خیلی پیچیده است که در این جا با جزئیات مورد بحث قرار می‌گیرد. نگاهی گذرا به سایر روش‌های کنترل در OSU Extension Fact sheet HYG-2092-03قابل دسترس می‌باشد.
طعمه‌ها به این حقیقت بیولوژیکی که موریانه‌ها حشرات اجتماعی هستند که همدیگر را مورد تغذیه قرار می‌دهند و یکدیگر را تیمار می‌نمایند متکی می‌باشند، از این رو مکانیسمی برای انتقال ماده شیمیایی در طول کلنی را فراهم می‌نماید. به‌دلیل ردوبدل اجتماعی غذا (trophallaxis) موریانه‌ها می‌توانند ماده سمی با خاصیت تأخیری را بدون این‌که به‌طور مستقیم در تماس با آن باشند یا روی آن تغذیه نمایند، تحت تأثیر قرار دهند. به‌علاوه طعمه‌ها می‌توانند اثرات وسیعی روی کلنی بگذارد زیرا یک فرد موریانه جایگاه اختصاصی ندارند اما در عوض مابین افراد کلنی به‌صورت آزادانه در محل اتصالات داخلی در طول زمان‌های نسبتاً کوتاه حرکت می‌کنند. آن‌ها همچنین بین دیگر اعضای کلنی مخلوط می‌شوند بنابراین یک گروه از موریانه به‌طور هم‌زمان محل طعمه را ملاقات نمی‌کنند.
به دلیل این‌که غذای موریانه‌های زیرزمینی مواد سلولزی (چوب) می‌باشد این مواد هستند که در طعمه‌ی موریانه استفاده می‌شود. مواد سلولزی با یک ماده‌ی سمی با خاصیت تأخیری که از طریق موریانه‌ها شناسایی نمی‌شود، آغشته می‌شود. ماده‌ی سمی حتماً از ماده‌ا‌ی با خاصیت تأخیری انتخاب می‌شود زیرا موریانه‌ها از جاهایی که موریانه‌های بیمار و مرده تجمع پیدا کرده‌اند پرهیز می‌نمایند. طبقه‌ی کارگر موریانه از مواد تیمار شده تغذیه می‌کنند و آن را به سایر اعضای کلنی می‌رسانند که به‌آهستگی موریانه‌ها را مسموم میکند و درنهایت تعداد آن‌ها را کاهش داده و یا تمام کلنی را از بین می‌برد.
به طور تیپیک تله‌ها داخل خاک در کنار ساختمان و در مجاورت محل‌هایی که فعالیت موریانه شناخته شده و یا مشکوک به فعالیت موریانه است، قرار داده می‌شوند. ایستگاه‌های زیرزمینی اغلب دارای چوب‌های غیرسمی می‌باشند که به‌عنوان وسیله مونیتورینگ عمل می‌کنند. چوب‌های مونیتورینگ زمانی که فعالیت موریانه‌ها مشخص گردید با طعمه‌ی سمی جایگزین می‌شود تا از آن تغذیه نماید. به‌علاوه تله‌های روزمینی ممکن است در کنار و یا روی ساختارهایی در مجاورت چوب‌های خسارت دیده و دالان‌های پناهگاهی قرار گیرند. تله‌های روزمینی از آغاز دارای طعمه می‌باشند.
طعمه‌ها در مقایسه با موریانه‌کش‌های خاک خیلی آهسته‌تر عمل می‌کنند و صاحب‌خانه باید از به طول انجامیدن مراحل طعمه‌گذاری آگاه باشند. چندین ماه یا بیشتر زمان لازم است تا موریانه‌ها تله را پیدا کنند، سپس موریانه‌ها می‌بایست به‌اندازه‌ی کافی از ماده‌ی سمی تغذیه کنند.
یک مزیت طعمه‌های موریانه که اغلب ذکر می‌شود آن است که ارتباط صمیمی با محیط زیست دارند زیرا به میزان خیلی کم از ماده شیمیایی استفاده می‌شود و قابلیت آلودگی محیط زیست را کاهش می‌دهند. به علاوه به کار بردن طعمه برهم خوردن و استرس کمتری در مقایسه با تیمارهای خاک دارد. به علاوه طعمه‌ها می‌توانند در ساختمان‌هایی که چاه یا آب‌انبارها، مجاری گرمایی که در زیر بتون کف قرار دارند و دیگر ویژگی‌هایی که ممکن است از تیمار خاک جلوگیری کند، استفاده می‌شود. طعمه‌ها اغلب در محیط‌های حساس و مستعد استفاده می‌شود.
طعمه‌های تجاری:
تعدادی طعمه برای کنترل موریانه به بازار عرضه می‌شود اغلب آن‌ها تنها برای مدیریت حرفه‌ای انبوهی آفات که دارای پروانه می‌باشند، قابل دسترس است. خیلی مهم است که سیستم طعمه‌گذاری به‌طور صحیح قرار گیرد و با جدیت سرویس شود. معمولاً بازدیدهای ماهیانه سیستم‌های طعمه‌گذاری به جز در شرایط آب‌و هوایی سخت زمستان دارای گارانتی می‌باشند.
محصولات طعمه‌ای تخصصی:
Sentricon®:سیستم حذف کلنی است که توسط Dow AgroSciences LLC(Indianapolis, IN; 1-800-678-2388;www.sentricon.com/) ساخته شده است. سیستم Sentricon®تنها از طریق شرکت‌های مدیریتی آفت مجاز که توسط Dow AgroSciencesآموزش دیده‌اند، فروخته می‌شود. طعمه‌ی موریانه در ابتدا به‌صورت تجاری به ایالت آمریکا معرفی شد و از سال ۱۹۹۵ در بازار عرضه شده است و به عنوان تنها روشی که بدون تیمار اضافی خاک کنترل موریانه را انجام می‌دهد، برچسب خورده است.
ماده فعال (ماده سمی) در سیستم Sentricon®یک ماده شیمیایی با خاصیت تأخیری است که ۵/۰ درصد هگزافلومورون (Recruit®II) دارد. در سال ۲۰۰۳، هگزافلومورون به‌صورت تخته‌هایی در آمده است تا با (Recruit®III) noviflumuronجایگزین شود. هر دو این مواد شیمیایی بازدارندههای سنتز کیتین (CSIs) می‌باشند که مراحل پوست‌اندازی طبیعی موریانه‌ها را برهم می‌زند و باعث می‌شوند که موریانه‌ها در مراحل پوست‌اندازی از بین بروند. به دلیل این‌که موریانه‌های کارگر که اکثریت کلنی را تشکیل می‌دهند پوست‌اندازی را به‌صورت دوره‌ای در طول زندگی‌شان ادامه می‌دهند، بازدارندههای سنتز کیتین می‌توانند روی آن‌ها اثر کنند. به‌علاوه کارگرها، دیگر اعضای کلنی را مورد تغذیه قرار می‌دهند به‌صورتی که درصورت از بین رفتن جمعیت کارگرها، گرسنه خواهند بود.
سیستم Sentricon®بر اساس فرآیند چند مرحله‌ای که عبارتند از سیستم مونیتورینگ به منظور شناسایی ایستگاه‌های فعال موریانه، رها سازی طعمه‌ی سمی و به‌دنبال آن ردیابی به‌منظور شناسایی آلودگی‌های جدید موریانه پایه‌گذاری شده است. موریانه‌ها از طریق قراردادن ایستگاه‌های ردیاب پلاستیکی در داخل زمین و در فواصلی در اطراف ساختمان و در محل‌های انتقال دهنده‌ی آب ردیابی می‌شوند. هر ایستگاه داخل زمینی Sentricon®از یک لوله سبز استوانه‌ای (۲۵ سانتیمتر عمق و عرض ۵ سانتیمتر) با شیارهایی برای عبور موریانه تشکیل شده است که به وسیله یک صفحه‌ی پهن و گرد که با سطح خاک به‌میزان زیاد در تماس می‌باشد پوشیده شده است. در ابتدا دو قطعه چوب تیمار نشده داخل هر ایستگاه قرار داده می‌شود تا به صورت مونیتورینگ عمل کند. زمانی‌که موریانه‌ها داخل چوب مونیتورینگ پیدا شدند، طعمه تیمار شده جایگزین آن می‌شود. موریانه‌ها با دقت از چوب‌های مونیتورینگ جدا می‌شوند و داخل تیوب‌های طعمه قرار می‌گیرند و در آن‌جا تغذیه از طعمه شروع می‌شود به این صورت که موریانه در طول طعمه تونل‌هایی را به‌وجود می‌آورند و سرانجام با اعضای کلنی خود داخل خاک ارتباط برقرار می‌کنند. در این فرآیند، آن‌ها فرمون‌های ردیابی از خود ترشح می‌کنند (ردیاب‌های شیمیایی) که باعث می‌شود هم‌لانه‌ای‌های دیگر به سمت طعمه هدایت شوند. همه‌ی تله‌های اطراف ساختمان براساس برنامه‌ای منظم بازرسی می‌شوند و رها نمودن طعمه تا زمانی که موریانه‌ی زنده پیدا نشود ادامه می‌یابد. با در نظر گرفتن شرایط نامساعد زمستانی که ممکن است موجب عدم حضور موریانه شود، اگر موریانه‌ای برای سه ماه متوالی مشاهده نشود حذف موریانه که مورد توجه قرار گرفته، انجام پذیرفته است. به‌دنبال آن تیوب‌های طعمه‌ای برداشته می‌شوند و دو مرتبه چوب تیمار نشده در داخل ایستگاه قرار داده می‌شود و به‌دین ترتیب ردیابی شروع می‌شود، ادامه ردیابی در حداقل فواصل منظم برای شناسایی موریانه‌هایی که منطقه را مجدداً آلوده می‌کنند مفید می‌باشد. ایستگاه طعمه‌ای روزمینی، سیستم Sentricon®را کامل می‌کنند. این ایستگاه‌ها جعبه‌هایی مستطیلی شکل و خرمایی رنگ می‌باشند که دو رول کاغذ تیمار شده را در بر می‌گیرد (Recruit® AG) که با سم آغشته شده‌اند و بالای زمین و روی تیوب‌های حفاظتی فعال موریانه قرار می‌گیرند. استفاده نمودن ایستگاه‌های روزمینی به‌همراه ایستگاه‌های داخل زمین، انتقال ماده سمی طعمه به کلنی را افزایش می‌دهد.
در ایالت متحده ارزیابی وسیعی در مورد سیستم Sentricon®صورت پذیرفته است. تعداد زیادی از آزمون‌های صحرایی که با Sentricon®صورت پذیرفته است حذف موریانه‌های زیرزمینی را ثابت نموده است.
FirstLine®سیستم دفاعی موریانه است که به وسیله شرکت FMC(Princeton, N.J; 1-800-321-1FMC;www.fmc-apgspec.com/) ساخته شده است و از سال ۱۹۹۶ به بازار ارائه شده است. FirstLine®برای استفاده توسط مدیران حرفه‌ای انبوهی آفات برای جلوگیری و کنترل موریانه برچسب خورده است. ماده‌ی فعال در ترکیب طعمه سولفلورامید ۰۱/۰ درصد است که یک ماده سمی گوارشی با خاصیت تأخیری می‌باشد که در فرآیند متابولیکی موریانه تداخل ایجاد میکند. طعمه‌ی سمی یک مؤلفه از سیستم FirstLine®است که یک روش گسترده است و شامل بازرسی، کاهش رطوبت و غذا و استفاده انتخابی از موریانه‌کش مایع می‌باشد. تیمار محدود با استفاده از bifenthrin(Talstar®) به منظور آلودگی‌های موریانه‌ی زنده در روی ساختمان قبل از به‌کار بردن ترکیبات ردیاب یا طعمه‌گذاری استفاده می‌شود.
سیستم FirstLine®شامل یک ترکیب ردیابی است که به‌منظور قرار گرفتن داخل زمین حدوداً در فواصل ۲۵ سانتیمتری اطراف ساختمان و در مناطقی که در معرض حمله موریانه قرار دارند، طراحی شده است. این ایستگاه‌های داخل زمینی FirstLine®از لوله‌های پلاستیکی استوانه‌ای، سبز خاکستری و درب‌داری که در آغاز از یک قطعه چوب ردیاب تیمار نشده و سوراخ شده استفاده می‌شود تشکیل شده است. مجموعه‌ی درب‌پوش مدور SMARTDISC® Locatorنامیده می‌شود و به موریانه‌ها برای راه‌یابی به ایستگاه کمک میکند. زمانی‌که تغذیه موریانه‌ها از چوب‌های ردیاب مشخص شد خانه‌های پلاستیکی برداشته می‌شوند و با یک کارتریج پلاستیکی سوراخ‌دار که شامل طعمه (FirstLine® GT Plus) می‌باشد جایگزین می‌شود. تمام ایستگاه‌های اطراف ساختمان به‌طور مستمر بازرسی می‌شوند و رهاسازی طعمه تا زمانی که موریانه زنده‌ای پیدا نشود ادامه می‌یابد.
شرکت FMCاخیراً ایستگاه داخل زمینی بزرگتری را با نام ®Defenderکه واحد دفاعی موریانه است، معرفی کرده است که دارای چهار قطعه چوب کاج شیاردار می‌باشد و عمل ردیابی را انجام می‌دهد. ایستگاه‌های داخل زمین با ایستگاه‌های روزمینی تکمیل می‌شوند و تیوب‌های حفاظتی موریانه فعال را هدف قرار داده‌اند. ایستگاه‌های روزمینی از خانه‌های پلاستیکی سوراخ شده نیمه شفافی به‌ابعاد ۵/۲×10×10 سانتیمتر تشکیل شده که دارای مقواهای شیارداری است که با سولفلورامید تیمار شده‌اند.
FirstLine®به‌تنهایی به عنوان تیمار طعمه‌ای استفاده نمی‌شود هر چند که آزمایشات وسیع در دست اقدام است تا بررسی نماید که آیا طعمه بدون استفاده توأمان با تیمارهای موضعی با موریانه‌کش مایع مؤثر واقع می‌گردد. چند تحقیق اندک چاپ شده وجود دارد که تأثیر سیستم FirstLine®را بر روی Reticulitermes sppثابت میکند و نتایج متفاوت در چندین آزمایش در برابر موریانه زیرزمینی Formosanکه در اُهیو وجود ندارد به‌دست آمده‌است.
مطالعات انجام شده توسط شرکت FMCکنترل، یعنی ناپدید شدن موریانه‌ها از ایستگاه‌های طعمه و ساختمان‌ها را نشان می‌دهند.
Exterra: کمپانی Ensystex(Fayetteville,NC;1-888-398-3772;www.ensystex.com/) سیستم برخورد موریانه‌ها و طعمه‌گذاری Exterra®را برای استفاده از طریق مدیریت حرفه‌ای انبوهی آفات توسعه داده است. ماده‌ی فعال آن دیفلوبنزورون ۲۵/. درصد می‌باشد که یک بازدارنده‌ی سنتز کیتین می‌باشد که موریانه‌ها را از طریق اختلالی که در مراحل پوست‌اندازی آن‌ها به‌وجود می‌آورد از بین می‌برد و با نام طعمه‌ی موریانه Labyrinth®که طعمه‌ی موریانه می‌باشد برچسب خورده است. دیفلوبنزورون برای بی‌مهره‌داران آبزی بسیار سمی می‌باشد و نباید در جاهایی‌که به داخل استخرها، رودها، دریاچه‌ها و غیره آبشویی می‌شوند استفاده نمود. در اثناء فاز اولیه تیمار، سیستم Exterra®اجازه می‌دهد تا موریانه‌کش مایع در خاک به‌طور محدود مورد استفاده قرار گیرد یا الوارهای ساختمانی که مورد حمله موریانه قرار گرفته‌اند با تزریق موریانه‌کش تیمار شوند.
ایستگاه پلاستیکی داخل زمین Exterra®قهوه‌ای و جعبه‌ای شکل با ردیاب‌های (جداسازنده‌ها) چوبی تیمار نشده و پهن که به داخل دیوارهای سوراخ‌دار چسبیده شده‌اند.
Quarterra®:ایستگاه بزرگتری می‌باشد که دوره‌های بازرسی طولانی‌تر (کمتر از ۹۰ روز) را اجازه می‌دهد. ایستگاه‌ها بیشتر از ۶ متر از یکدیگر فاصله ندارند و حدود ۶۰ سانتیمتر از فوندانسیون فاصله دارند. همچنین در مناطقی نصب می‌شوند که مشکوک به فعالیت موریانه باشد. بعد از این‌که موریانه‌ها شروع به تغذیه از ردیاب‌های چوبی نمودند، طعمه (ماده‌ی سلولزی تیمار شده با دیفلوبنزورون) داخل اطاقک مرکزی در درون ایستگاه قرار می‌گیرد. ردیاب‌های چوبی داخل دیوارها برداشته نمی‌شوند تا استرس موریانه‌ها را کاهش دهد که در این‌صورت است که انتقال موریانه از چوب به ماده‌ی سلولزی طعمه را موجب می‌شود. اثرات کامل به‌طور معمول بعد از این‌که موریانه‌ها ۱۲-۶ ماه از طعمه تغذیه نمودند اتفاق می‌افتد.
تحقیقات مستقل کمی در زمینه‌ی نحوه‌ی انجام Exterra®در صحرا (Field)در دسترس می‌باشد.
Subterfuge®: طعمه‌ی موریانه می‌باشد که شامل ۳/۰ درصد هیدرامتیل‌نان است که اخیراً به‌وسیله‌ی شرکت BASFبه بازار ارائه شده است (ResearchTriangle Park,NC;1-800-545-9525;www.spd.basf-corp.com/default.asp?page=pestpro/products/subterfuge).
این یک سم گوارشی با خاصیت تأخیری است که در تولید انرژی موریانه تداخل ایجاد میکند. Subterfuge®تنها توسط مدیریت حرفه‌ای انبوهی آفات، مجاز به استفاده می‌باشد. با Subterfuge®دوره ردیاب حذف می‌شود و ماده‌ی فعال درون مواد سلولزی بسیار مطبوع از همان روز اول ارائه می‌گردد. ایستگاه‌های طعمه‌ای داخل زمین در مناطقی که فعالیت موریانه دیده شده است قرار می‌گیرد. Subterfuge®می‌تواند به‌عنوان یک تیمار تکمیل‌کننده به‌عنوان مثال به‌همراه موریانه‌کش‌های خاک، استفاده شود. همچنین به‌عنوان تیمار پیش‌ساختمان‌سازی در ساختمان‌های آلوده یا تیمار پیشگیری کننده نیز استفاده می‌شود.
هیچ‌گونه مطلب چاپ‌شده‌ای در زمینه‌ی اثر Subterfuge®وجود ندارد.
Outpost® (Termite Bait Response)طعمه‌ی جدید دیگری است که دیفلوبنزورون ۲۵/۰ درصد با Termite Detection System(Outpost®)استفاده می‌شود. (Bayer corporation,KansasCity,MO;1-800-331-2867;www.bayerprocentral.com/pest/products/view:outpost/)
در این سیستم همانند سیستم Exterra®، دیفلوبنزورون توانایی پوست‌اندازی موریانه‌ها را متوقف میکند و برای بی‌مهره‌گان آبزی سمی می‌باشد. سیستم Outpost®نیز تنها به‌وسیله مدیریت حرفه‌ای انبوهی آفات مجاز به استفاده می‌باشند. این سیستم را می‌توان همراه با تیمار محدود خاکی یا تیمارهای چوب برای مناطق بحرانی و جاهایی که دارای موریانه فعال می‌باشند استفاده نمود.
ایستگاه Outpost®از یک لوله استوانه‌ای سیاه با درپوش سبز تشکیل شده است. دارای یک پیش طعمه با ماده‌ی سلولزی غیر سمی می‌باشد تا به‌دین ترتیب فعالیت موریانه در داخل ایستگاه برقرار شود. ماده‌ی غذایی پیش طعمه به‌صورت لایه نازکی در مقابل دیوار داخلی ایستگاه به‌منظور ایجاد یک حفره‌ی مرکزی توخالی برای قرار گرفتن طعمه به‌کار می‌رود.
مطلبی در مورد خاصیت outpost®تاکنون چاپ نشده است.
Consumer (Do-It-Yourself Bait Products)(محصولات طعمه‌ای که توسط شما قابل استفاده می‌باشد):
Spectracide Terminate®: ( 01/0 درصد سولفلورامید [Transflur®]که توسطSpectrum Brandsبه بازار ارائه شده است (St.Louis;MO;1-888-545-5837;www.spectracide terminate.com). این طعمه دارای همان ماده‌ی فعال سولفلورامید، همانند سیستم Firstline®می‌باشد و توسط صاحب‌خانه قابل استفاده می‌باشد..
“Stakes”Terminate®از مقواهای تیمار شده با سولفلورامید که داخل لوله‌های پلاستیکی شفاف کوچک با درپوش قرمز قرار می‌گیرد، تشکیل شده است. قطعات طعمه ۱۰ سانتیمتری طول و ۵/۲ سانتیمتری عرض دارند و در اطراف آن‌ها سوراخ‌هایی وجود دارد. این دستورالعمل‌ها برای قطعاتی که داخل خاک قرار می‌گیرند مطرح شده است به‌طوری‌که درپوش کمی زیر سطح زمین قرار می‌گیرد، روشی که می‌تواند پیدا نمودن قطعات را برای بازرسی خیلی مشکل سازد. هر کدام از قطعات هر سه‌ماه یک‌بار برای فعالیت موریانه ردیابی می‌شود. به‌هر‌حال زمانی که موریانه‌ها پیدا شدند فواصل زمانی یک ماهه برای بازرسی آن‌ها بیان می‌شود.
برطبق برچسب، Terminate®به‌عنوان تنها حفاظت کننده در برابر موریانه‌ها توصیه نمی‌شود و آلودگی فعال باید به‌وسیله‌ی یک متخصص تیمار شود. قطعات Terminate®جایگزین تغییرات مکانیکی و تیمار خاک نمی‌شوند.
این محصول در نظر دارد که قبل از این‌که موریانه‌ها در خانه‌ی شما پیدا شود، استفاده گردد.
گارانتی محدود، خسارت‌هایی که از فعالیت موریانه حاصل می‌شود را شامل نمی‌شود. تحقیقی وجود ندارد و یا تحقیقات کمی انجام گردیده است تا میزان تأثیر Terminate®به‌ویژه زمانی‌که از طریق صاحب‌خانه‌ها استفاده می‌شود را ثابت نماید.
– اطلاعات خیلی محدودی مربوط به Termirid®613(بورات) در دسترس می‌باشد که می‌تواند توسط صاحب‌خانه‌ها خریداری شود. این فرآورده از قطعات چوبی قرمزی که می‌توانند داخل ایستگاه‌ها قرار گیرند تشکیل شده است. Termirid®می‌تواند به‌منظور کاهش جمعیت موریانه‌های زیرزمینی مورد استفاده قرار گیرند. به هر حال کاهش جمعیت موریانه به‌تنهایی ممکن نیست برای فراهم کردن حفاظت ساختمان کافی باشد. هیچ‌گونه تحقیقی وجود ندارد و یا تحقیقات کمی انجام شده است تا اثر این فرآورده را به‌ویژه زمانی‌که به‌وسیله صاحب‌خانه‌ها استفاده می‌شود را ثابت کند.
ترجمه: لیلی حسن آبادی
کارشناس بخش تحقیقات و کنترل عوامل بیولوژیک خسارتزا به بناهای تاریخی
Termite Baits
Susan C. Jones,Ph.D.
Assistant Professor of Entomology
Extension Specialist. Household & Structural Pests
