تهیه طرح حفاظت و ساماندهی خانه برونی میبد
طرح حفاظت و ساماندهی خانه برونی (مربوط به دوران آل مظفر) توسط پایگاه پژوهشی شهر تاریخی میبد تهیه شد.
به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد "ساشا ریاحی مقدم" مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی میبد درباره مکان قرارگیری و موقعیت این بنا گفت: محدودیت مکانی بیده به سبب تل طبیعی بستر آبادی از چهار طرف به خاطر وجود خندق های طبیعی یا مسیله های قدیمی در سه جاب شرق ، جنوب و غرب و یک نشست به خاطر تراس (فالز) طبیعی منطقه و اختلاف ارتفاعی حدود ۱۰- ۱۳ متر در شمال، محدود و مانند جزیره ای می باشد، از جمله عواملی است که باعث پدید آمدن یک کلونی مسکونی با فضاهای مذهبی و خدماتی گردیده است و دارای نظمی ارگانیک می باشد. در معماری مسکن این محدوده نیز درونگرایی با وجود حیاط های بسیار کوچک، اتاق های بدون پنجره و گاه روزنه های کوچکی جهت تهویه، فضاهای تو در تو، فضاهای بوکنی (دستکند) در کف و دیواره بعضی اتاق ها و … هویداست. این نوع معماری حاصل رعایت دو نوع حریم برای خانه می باشد. یکی حریم اجتماعی آن که به لحاظ سنتی و مذهبی خانواده و دیگری حریم اقلیمی که با سایه گیر بودن حیاط نسبت به نفوذ بادهای شدید و طوفان زا مشخص شده است.
مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی میبد در این خصوص گفت: خانه برونی در مرکز ده- دژ بیده در گذر مجاور مسجد زیرک و جامع معروف به کوچه توده یا تودیه واقع شده است . این خانه در میانه هسته قدیم آبادی و از قدیمی ترین خانه های منطقه مرکزی کشور می باشد. بناهای هم جوار آن در ضلع شمالی خانه تخریب و بجای آن ها حسینیه نوساز و امروزین احداث شده است. براساس بررسی های اولیه خانه برونی به دوره ایلخانی منسوب می باشد. با شروع مطالعه و پژوهش بر روی این خانه، فرضیه فوق قوت یافت و پس از تداوم پژوهش ها و انجام گمانه های اولیه معلوم گردید که حداقل دو دوره قبل از وضعیت فعلی بخصوص در ایوان جنوبی ساخت و ساز داشته است.
این مقام مسئول در ادامه افزود: خانه برونی دقیقا در قلب بافت آبادی واقع است و در اکثر بناهای واقع در روی تل آبادی ویژگیهایی دیده می شود که بسته به وجود این بستر در منطقه، تحت تأثیر اقلیم آن منطقه یعنی بادهای طوفان زا، باران های به صورت رگبار، تابش تند افتاب و نوع مصالح موجود، معماری خاص خود را پیدا کرده است. معماری که همچون ساختار آبادی درونگرا ساخته شده است و بر روی بستر رسی پدید آمده است. پلان خانه برونی در میان خانه های بیده و حتی سایر بیرونه های شهر تاریخی میبد، پلانی خاص می باشد. ایوان رفیع و کشیده جنوبی، دو اتاق جانبی آن که دارای فضایی مرتفع و کم عرض می باشند، نوع پوشش و قوس بکار رفته در فضاهای خانه و از همه مهمتر تزئینات داخل ایوانها بخصوص تزئینات ایوان جنوبی همه دال بر قدمت دیرینه و کهن این خانه می باشد و همه رنگ و بویی ایلخانی دارند.
شایان ذکر است: این خانه توسط شخصی فرهنگ دوست و خیّر به نام حاج آقا حیدری از روحانیون سرشناس میبدی، از مالکان (خانواده برهانی) خریداری و به میراث فرهنگی واگذار گردیده است . بنا در تاریخ ۲۴/۱۱/۷۵ به شماره ۱۸۳۶ در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
