این مرکز در اوایل سال ۱۳۸۳ در پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد تاسیس گردیده است. با توجه به میزان گستردگی خسارت موریانه ها در اکثر بناهای تاریخی شهر یزد، این مرکز در ابتدای فعالیت خود کنترل موریانه ها را در بنای تاریخی بقعه ی سید شمس الدین (معروف به مدرسه شمسیه) شروع نمود. در این راستا ۳ گونه موریانه با نام های علمی Anacanthotermes vagans، Microcerotermes sp. و Amitermes vilis شناسایی شدند. این موریانه ها متعلق به گروه موریانه های زیرزمینی یا Subterranean termites می باشند.

چکیده:

بقعه‌ی سید شمس الدین یکی از بناهای دوره‌ی ایلخانیان می‌باشد که در محله چهارمنار شهر تاریخی یزد قرار دارد. این بنای تاریخی مانند اکثر بناهای قدیمی شهر یزد شدیداٌ مورد حمله موریانه‌های زیرزمینی (Subterranean termites)قرار گرفته است. جهت کنترل موریانه‌های زیرزمینی این بنا با استفاده از سیستم طعمه‌گذاری (Baiting system)، تعداد ۴۰۰ تله (In- ground stations)در اطراف ساختمان نصب گردید. تله‌ها بطور هفتگی مورد بازدید قرارمی‌گرفتند. هر تله‌ای که مورد حمله موریانه قرار می‌گرفت طعمه داخل آن که از قطعات مقوا تشکیل شده بود با طعمه مسموم تعویض می‌گردید. طعمه مسموم (Bait)از مقواهایی به طول ۲۵ سانتیمتر و عرض ۷ سانتیمتر تشکیل شده بودند که در آنها یکی از مواد شیمیایی اسید بوریک، هگزافلومارون و هگزافلومارون+پیری‌پروکسیفن به ترتیب با نسبت‌های ۱ درصد، ۳۰۰ پی‌پی‌ام و ۱۵۰ پی‌پی‌ام+۱۵۰ پی‌پی‌ام ابقاء شده بودند. جهت بررسی میزان کارایی سیستم طعمه گذاری بر روی جمعیت موریانه‌های زیرزمینی، ۲ شاخص مورد توجه قرار گرفت. اولین شاخص عبارت بود از چگونگی روند آلودگی جدید (New active stations). داده‌ها نشان می‌دهند که آلودگی جدید با یک نوسان جزیی تا بازدید هفتم سیر صعودی دارد ( حداکثر ۲۴ آلودگی جدید) و سپس سیر نزولی آن شروع می‌شود، بطوریکه در بازدید بیست و هفتم به صفر می‌رسد. دومین شاخص عبارت بود از چگونگی روند تله‌های فعال (Alive active stations). منحنی نله‌های فعال تا بازدید هشتم روندی صعودی داشت (حداکثر ۹۹ تله) و پس از آن روند نزولی پیدا نمود، بطوریکه در بازدید بیست و هشتم تعداد تله‌های فعال به حداقل خود (۹ تله) رسید. نکته بسیار قابل توجه در این بررسی همبستگی نسبتاٌ زیاد بین متغیرهای تله فعال و آلودگی جدید می‌باشد (r= 0.77). از این همبستگی چنین استنباط می‌گردد که در اثر تاثیر طعمه‌های مسموم، جمعیت موریانه‌ها در داخل کلنی‌ها بتدریج کاهش می‌یابد. در نتیجه حمله به تله‌ها (Monitoring stations)نیز سیر نزولی پیدا می‌کند. در محل مورد مطالعه ۳ گونه موریانه با نام‌های علمی Anacanthotermes vegans (Hagen)( از خانواده Hodotermitidae)، Microcerotermes sp.و Amitermes vilis Silvestri(از خانواده Termitidae) مورد شناسایی قرار گرفت. با توجه به تعداد تله‌های فعالی که توسط هر گونه مورد حمله قرار گرفته بودند، A. vilisبه عنوان گونه غالب تعیین گردید.