کاروانسرای زین الدین یزد ، تنها بنای مدور ایرانی

کاروانسرای زین الدین که از شاهکار معماری دوره صفویه محسوب  می شود تنها بنای مدور ایرانی است.این کارونسرا در ۶۰ کیلومتری جاده یزد – کرمان و در فاصله ۵۰۰ متری از جاده قرار دارد و به امر شاه عباس در قرن دهم ه. ق ساخته شده است.این رباط از کاروانسرای بین شهری است و دارای پلان مدور  و پنج برج نیم دایره است که به دیواره هشت متری آن متصل هستند.کاروانسرای زین الدین از نظر معماری دارای اهمیت خاصی است و نمونه دیگری از آن به جز کاروانسرای بین کاشان و نطنز که ویران شده ، نداریم.ساختمان این بنا آجری است و پس از در نسبتا وسیع ضلع جنوبی، هشتی و صحن دوازده ضلعی قرار دارد. در اطراف صحن ، رواق های سکوداری وجود دارد که در انتهای هر رواق ، اتاق های مشابه به چشم می خورد. فضای ضلع شمالی بنا شاه نشین و دارای سقفی بلند با کاربندی گچی است. از بارزترین مشخصه این بنا می توان به قرینه بودن شرق و غرب آن اشاره کرد و آب آن نیز از چشمه تامین می شد که امروزه نیز وجود دارد . کنگره ها و تیراندازهای لبه بام، ترکیب برج و دیوارها و نمای تمام آجر آن ، چهره خاصی به این کاروانسرا داده است. گفتنی است: کاروانسرای زین الدین به شماره ثبتی ۹۲۶ و مورخ  28/5/51 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.این کاروانسرا در سال ۲۰۰۶ دیپلم افتخار یونسکو به دلیل «احیا و ساماندهی با بهره گیری از مصالح سنتی » دریافت کرد.از دیگر کاروانسراهای استان یزد می توان به کاروانسراهای علی آباد، سریزد، رباط نو، شمس، کرمانشاهان، بهادران، رباط خرگوشی، رشتی عقدا و خرانق اشاره کرد.