مسجد چهارده معصوم یا قدیم خیرآباد
موقعیت مکانی :
مسجد چهارده معصوم درجنب جاده قدیم یزد ـ تفت ، محله خیرآباد ،کوچه سادات واقع گردیده است .
موقعیت مکانی :
مسجد چهارده معصوم درجنب جاده قدیم یزد ـ تفت ، محله خیرآباد ،کوچه سادات واقع گردیده است .
بانی
در هیچ یک از متون تاریخی یزد نامی از مؤسس این مسجد ذکرنشده است.
به نظر می رسد ، مسجد مذکور توسط حاکمان و از طریق بودجه عمومی و دولتی وقت ، در این محله برپا شده است .
منابع تاریخی
در کتب تاریخی یزد ، از مسجد قدیم خیرآباد سخنی به میان نیامده است، با این وجود و مطابق با اظهارات معتمدین محل ، بنای اولیه این مسجد در اوایل انقلاب اسلامی ، جهت توسعه و نوسازی آن تخریب گردید .
مشخصات بنا
در حال حاضر مسجد قدیم خیر آباد ویران گردیده و بجای آن مسجدی نو ساز بنا گردیده است . با توجه به زیلوهای موجود در این مسجد که متعلق به دوران فتحعلیشاه قاجار می باشد، می توان گفت که این مسجد در دوران قاجاری از رونق خاصی برخوردار بوده است.
در مسجد امروزی خیرآباد ( چهارده معصوم ) ، بر روی زیلویی عبارت : ‹‹ وقف نمودند بر مسجد این زیلو و پنج تای دیگر بر مسجد محله خیرآباد دارالعباده یزد سنه ۱۲۴۴ هجری » نوشته شده است.
در توصیف مسجد تخریب شده به روایت همسایگان ، مسجد قدیمی تنها منحصر به گرمخانه زمستانی بوده است و در ورودی آن مستقیماً به داخل شبستان باز می شده است .
سردر و پیشخوان آن خشت و گلی ، درب ورودی چوبی دو لنگه و پوشش داخلی آن ، اندودی از کاهگل و گچکاری بوده است . مسجد مسقف به طاق و تویزه با قد پای کوچک و قوسهای جناقی بوده است . دارای دو اشکوب ( کمر پوش ) و سه یا چهار غرفه در طرفین و سه چهار صفه و نشیمن زنانه در قسمت فوقانی بوده است .
این مسجد گنبدی کوچک ( به شکل کلمبو ) داشته و پشت بام آن کاهگلی و فاقد بادگیر بوده است . محراب مسجد تخریب شده قدیم محله خیرآباد دارای گچکاری ساده و فاقد تزئینات بوده است .
در جنب ساختمان و چسبیده به دیوار مسجد ، حمام خزینه دار قدیمی نیز قرار داشته است . ابتدای ورودی مسجد در طرفین ، بوسیله پلکانی به سمت غرفه های فوقانی راه می یافت و تنها یک درگاه داشت. درب ورودی قدیم و امروزی آن در ضلع شمالی غربی مسجد قرار داشته و دارد .
کتیبه های تاریخی:
در حال حاضر مسجد نوساز و فاقد کتیبه و نوشته تاریخی است