مزار کثنویه

موقعیت مکانی:
این مزار در محله کسنویه جنب بقعه سید کهنو  واقع شده است.
 

منابع تاریخی:
محله کثنویه در شمال غربی یزد واقع شده است که از قدیمیترین محلات محسوب می‌گردد. این محله در گذشته از جمله محلات مجاور شهر یزد است که با توسعه تدریجی شهر یزد اکنون یکی از محلات شهر یزد می‌باشد. بنا به اظهارات جعفری تره‌بار مصرفی شهر یزد قرن نهم از آنجا تأمین می‌شده است و آن ناحیه را باغستان می‌نامیده‌اند. مؤلف تاریخ یزد در خصوص زیبایی و سرسبزی کثنویه می‌نویسد:( باغستان نرسوآباد و ده‌آباد و کثنویه به هم متصل‌اند و باغستیان بسیار و بساتین خرم دارد و میوه بسیار حاصل می‌شود. در این آبادی میرزا معین که از طرف شاه صفی وزیر بود باغ و عمارتی بنیاد کرد و بعد از عزل وزیر به تصرف شرعی میرزا محمد امین در آمد.(۲)
درخصوص مزار کثنویه می توان گفت که این مزار با مساحت تقریبی ۱۳ هزار متر مربع در قلب محله قرار داشته که امروزه نیز تنها قسمتهایی از آن شامل سید کهنو و مزارزنی از خاندان نوربخش وگنبدی معروف به مقبره باقی مانده است.ودربقیه قسمتها مدرسه وحسینیه ساخت ساز گردیده است.
– سنگ قبر مرمری به اندازه ۴۵×50/1 سانتی متر درقبرستان کثنویه درنزدیکی مسجد کسنویه قرار دارد که خوش تراش وخوش خط است و قسمت پائین پای آن شکسته از خط وتراش آن برمی آید که از عصر صفوی است ذکر نام متوفی برآن به خط نسخ چنین نقر شده است :
« وفات سیده عابده صالحه …….  (شکسته ) مرتضی اعظم مجتبی اکرم قطب الاولیاو المتقین سید شمس الحق والدین محمد نوربخش …….» برسطح او اطراف سنگ دوازده امام به خط نسخ خوش نقر کرده اند که به احتمال زیاد مربوط به دختر شمس الدین ابن شاه قوام الدین می باشد .گفتنی است خاندان نور بخش از سادات اهل تصوف بودند که در دوره صفویه شکل گرفتند و گروهی از آنان در یزد مقیم بودند .
مولف جامع مفیدی درذیل سادات نوربخش از سید محمود نور بخش و فرزندانش نام می برد که درمحله اهرستان زندگی می کردند ولی هیچ یک درخصوص دفن این زن درمحله کسنویه سخنی به میان نیاورده اند وبه احتمال زیاد دختر شمس الدین بعداز ازدواج دراین محله سکنی داشته است . سیدجعفر فرزند بزرگ سیدمحمود مورد لطف وتوجه حاکم هرات سلطان حسین میرزا بود که جهت معاش وی نیز هرساله مبلغ پنج هزار دینار کپکی ودوست خروار غله مقرر ساخته بود . فرزند دیگر سید محمود به نام شاه قاسم که در ری به ارشاد می پرداخت مورد توجه خاص شاه اسماعیل صفوی قرار گرفت . بعد از وی اجازه ارشاد به نبیره پسری او شاه قوام الدین بن شاه شمس الدین وبعد شاه بهاءالدوله (فرزند شاه قاسم نور بخش ) و شاه صفی (برادر شاه قوام الدین ) برمسند ارشاد نشستند .
فرزند شاه حسام الدین نوربخش نیز به نام میرزا محمد تقی درسال ۱۰۶۵ هجری به مدت ۳ سال به عنوان تیولداری یزد انتخاب شد . وی دو پسر بنام های میرزا شاه حسام الدین و میرزا شاه ناصر به یادگار ماند که درمحله مسعودیه اهرستان در منزل اجدادش روزگار می گذراندند.