مرمت بخشی از تزیینات کاشی معرق مسجد جامع کبیر یزد به انجام رسید.
مسجد جامع کبیر یزد طی قرون متمادی بر بقایا و یا در کنار بناهای متنوعی بنا گردیده که در متون تاریخی تحت عناوین مسجد جامعه شهرستان، مسجد جامع عتیق، مسجد جمعه قدیم در «درده» مسجد جامع نو و بناهای الحاقی آن به اسامی گوناگون یاد شده, ساخت و ساز و اقدام تازه ای در بنا یا تعمیرات و نوسازی آثار قبلی به عبارتی با ابقاء و احیاء آثارگذشته توأم است.
با توجه به مندرجات متون تاریخی، شالوده این بنا در اوایل قرن پنجم هجری توسط امرای آل کاکویه نهاده می شود و پس از آن در قرن هشتم هجری این مسجد توسط سید رکن الدین محمد قاضی مرمت و تجدید بنا می گردد. در همان دوران آل مظفر توسط حکام وقت نیز فضاهایی به بنا الحاق می گردد.
در قرن نهم هجری نیز در این بنا ساخت و سازهای وسیعی صورت می گیرد و سرتاسر ایوان و گنبدخانه با کاشیها و کتیبه های معرق که بعضا دارای تاریخند مزین می شود. این ساخت و سازها در دوره ی صفوی با اضافه شدن دو مناره بر سر در ضلع شرقی مسجد و در دوره قاجار با احداث شبستان شازده در ضلع غربی صحن و رواق های اطراف آن، و در دوره معاصر با تخریب بخش های غربی مسجد و اضافه کردن گرمخانه ای در همان ضلع(توسط هیات حامیان) ادامه می یابد.
این مسجد اگرچه در دوره های مختلف و طی قرون متمادی مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفته، اما تمامی عناصر معماری و جزئیات آن به زیبایی و در کمال تناسب و توازن در کنار یکدگیر قرار گرفته اند.
عمده تزیینات این مسجد را کاشیهای معرق با نقوش گل و گیاه و نیز اسلیمی و گره چینی تشکیل می دهد که با مهارت و چیره گی خیره کننده اجرا شده. عمده این تزیینات کاشی کاری متعلق به قرن نهم و از ویژگیهای تزیینات وابسته به معماری این دوره می باشد. یکی ازاین ویژگی ها، اجرای نقوش ترنج یا اشکی معرق است که در میان کاشیهای شش ضلعی فیروزه ای محاط شده و در ازاره گنبدخانه و ایوان مسجد دیده می شود . بخش آسیب دیده تزیینات مورد نظر ما نیز از همین نوع است که در ازاره ضلع شمال شرقی گنبد خانه قرار گرفته.
آسیب:
آسیب های واردبرکاشیهای موردنظربه دوبخش دسته بندی می شد:
- فرسودگی ملات پشت کاشی ها که به مرور زمان وبه علت عدم استفاده از ملات مناسب ومقاوم درمرمت های پیشین بروزداده بود
- شکستگی کامل وتخریب بخشی ازکاشی معرق درمرکز نقش که از آسیبهای انسانی بوده وتوسط افراد هنرستیز ایجادشده بود
- مستند نگاری وضع موجود کاشیها
- بررسی وضعیت ملات پشت کاشیها از طریق برداشتن چند عدد از کاشیهای شش ضلعی: در این بخش مشاهده شد که این قسمت از کاشیها در دوره های گذشته نیز مرمت شده( به گفته معمرین محلی احتمالا ۵۰ سال گذشته همراه با تعمیرات انجام گرفته در مسجد این بخش نیز مرمت شده) و ملات گچ مورد استفاده دارای مقادیر بسیاری خاکستر بود و در اکثر نقاط این ملات بین کاشیها و تکیه گاهها اتصال ایجاد نکرده بود.
- کدگذاری کاشیها جهت پیاده کردن کامل آنها از ازاره
- جدا کردن کاملا کاشیها از تکیه گاه(دیوار)
- زدودن کامل پشت کاشیها ازملات فرسوده
- تقویت و تثبیت بدنه کاشیها توسط رزین اکریلیک
- تراشیدن اندود فرسوده چسبیده به دیوار
- بازسازی کاشیهای معرق شکسته شده توسط استاد کار سنتی
- مسلح کردن دوغاب گچ مورد استفاده در پشت کاشیها بوسیله رزین اکریلیک
- ریختن دوغاب مسلح پشتن کاشیها جهت اتصال قطعات کاشیها به صورت یکپارچه به یکدیگر( تهیه تخمیر)
- اتصال و آرماتور بندی کاشیها به دیوار به وسیله میخ و سیم ضد زنگ
- ریختن دوغاب مسلح جهت اتصال کاشیها به دیوار (تکیه گاه)