موقعیت :

این محله از محلات بسیار قدیمی یزد میباشد که از سمت شمال به محله مال امیر ، از جنوب به محله پیر برج و خیابان مهدی ، از غرب به محله وقت الساعت ، واز شرق به محلات سرسنگ و جوی هرهر محدود میشود . بیشترین قسمت برج وباروی قدیم شهریزد در این محله قرار دارد.

وجه تسمیه :                              

 نام این محله مأخوذ ازنام دولتخانه شاه یحیی  است که در قرن هشتم هجری یعنی در عهد آل مظفر احداث گردیده و بعد از آن ، قلعه عصر تیموری نیز در همان محل بنا گردید و این محله در عهد صفوی به قلعه کهنه شهرت یافت.

سیر تحول :

با توجه به قرار گیری مسجد شاه یحیی در این منطقه چنین بر می آید که این محله در عهد آل مظفر احداث گردیده است .   زیرا اساس اولیه این مسجد توسط شاه یحیی در اواخر قرن هشتم بنا گردیده است.

عناصر شاخص تاریخی :

آثار تاریخی این محله عبارتند از :

۱- فرمانداری قدیم

۲- برج وباروی یزد

۳- مسجد شاه یحیی

اطلاعات منابع مدون :

قدیمی ترین مآخذی که درآن نام محله مذکور درج شده است .کتاب جامع مفیدی نوشته مستوفی در قری دهم هجری است .  مؤلف یادگارهای یزد درباره قلعه تاریخی که حسینیه هم درون آن واقع است چنین می نگارد : قلعه ( نارنج قلعه ، دیوانخانه ، دارالحکومه )قدیمی ترین مطلبی که از قلعه یزد در مراجع تاریخی داریم مربوط به عهد امیر تیمور گورکان واینکه اتمام آن قلعه در سال ۷۹۹ واقع شده است.»

در تاریخ جدید یزد مکرر از آن قلعه به عنوان قلعه مبارکه یاد شده است واز جمله گوید :تمامی عمارات شاهی در اندرون قلعه شد باسرای ترکانی ودر سال ثمان وثمانمائه (۸۱۰۸)که امیر زاده اسکندرعمر شیخ به یزد آمدپاره ای دیگر از شهر اضافه قلعه کرد وبارو به باروی شهر پیوست وحفر خندق کرد ودیگر پل روان دروازه شهر نهاد واندرون قلعه قصر عالی سه طبقه بساخت .

حکومتگاه حکام قلعه ساخته گردد. بنا برآن به فرمان آن حضرت در سنه ثمان وثمانمائه درجلو شهر که در

آنجا دیوانخانه شاه یحیی بود ،بارویی عریض وطویل رابه اتمام رسانیدند 

بصرعاتی که بعداً در قلعه شده مربوط است به سال ۸۳۱ هجری یعنی عهد حکومت امیر چخماق و پسرش شمس الدوله محمد.بدین توضیح که پدرآنجا دیوانخانه ساخت وپسر عمارتی چند که از جمله دارالقرآن بود ایجاد کرد.اما طبق مسطورات تاریخ جدید یزد ،چون آثار رو به خرابی نهاد ،حاجی نظام الدین قنبر جهانشاهی به تجدید عمارت ومرمت آثار قدیم قلعه پرداخت.تفصیل ابنیه ایی که او در قلعه ساخت درتاریخ مذکور مندرج است ودر آنجا گفته شده است که ساختن آن ابنیه در سال ۸۶۱به اتمام رسید.مراد از محله ای که اکنون در شهر بنام قلعه کهنه مشهور است ودر عهد صفوی نیز به همین نام شناخته می شد.منطقه ای است که شاه یحیی مظفری دولتخانه خود را در آنجا ساخته بود وبعد از آن ،قلعه عصرتیموری در همان محل بنا گردید . 

قلعه یزد به امر شاه عباسی صفوی ویران شد .وبقایایی که ازآن باقی ماند در ازمنه بعد مورد مرمت قرار گرفت ونارنج قلعه (لارین قلعه ) مشهور شد وقسمتهایی از آن هم اکنون محل اداره ژاندارمری است .حمام قلعه بعدها مورد استفاده دارالحکومه فعلی واقع شده بود.قسمتی از بنای کنونی فرمانداری (دیوانخانه دارالحکومه )توسط عبدالرحیم خان (مستوفی درسال ۱۲۹۹ساخته شد.وقسمت بیشتر آن از محمد خان والی است که دو بار به حکومت یزد رسید یک بار از سال ۱۲۸۰-۱۲۷۸وبار دیگر ۱۲۹۷-۱۲۹۳.

مسجد شاه یحیی ومسجد بلبل ( جوی هرهر ) است که در آن نوشته یا کتیبه ای این محله آن گونه از مطالب کتاب یادگارهای یزد بر می آید در درون حصار قدیمی شهر یزد قرار داشته واکنون هم سالمترین برج وباروهای کهن یزد در این محله قرار دارد .همچنین منطقه میدان قلعه معروف در تواریخ یزد یا میدان سعادت همین منطقه بوده است .