شیرینیهای سنتی و قدیمی یزد

حلوا توتک (Tootok ) : این غذا را بیشتر در فصل زمستان استفاده می کرده اند . طرز تهیه : توت خشک را یکی دو ساعت خیس کرده بعد کمی می جوشانند ، مالیده و در پارچه نازکی صاف می کنند ، کمی روغن را در قابلمه ریخته ، آرد گندم و زردچوبه را کمی بو داده (سرخ کرده) ، آب توت را در آن ریخته بعد به هم می زنند تا کمی جوش بخورد . هل کوبیده را به آن اضافه می کنندودر سینی ریخته بعد از سرد شدن به صورت لوزی بریده مصرفی می کنند.«مردم نگاری تفت ص۵۱/ سید امیدعلی نصیب »حلوای ارزن : بعد از پوست کندن ارزن ، ارزن را پخته و آب توت را که قبلاً خیس کرده و صاف کرده اند در آن می ریختند و پس از کمی جوشاندن در سینی ریخته پس از سرد شدن آنرا به صورت لوزی می بریدند و بجای میوه مصرف می کرده اند نیز در موقع سردرد و دندان درد از آن استفاده می کردند . « مردم نگاری تفت ص۵۱/ سید امیدعلی نصیب ۱۳۸۱»ترحلوا ( Tarhalva ) : ترکیبی از آرد ، روغن گوسفند ، هل ، گلاب ،‌ دارچین ، شکر و آب آرد گندم را در روغن گوسفند به تعبیر محلی بو داده (برشته می کنند) به آن آب ، شکر ، گلاب ، هل و دارچین افزوده ، هم به صورت گرم و هم سرد شده آن را جهت تقویت زائو مصرف می کنند .« دانش عمومی ص۱۰/ محمدرضا قرائی زاده/۱۳۷۰ »حلوای ترک ( Tarak ) : عبارت بود از جوشانده روغن گوسفند (بزغاله) ، زردچوبه ، سیاه دانه ، مغز بادام ، گردو ، نبات ، آرد برنج ، شکر و هل که برای پذیرایی دیدار کنندگان از زائو مصرف می شود .« مردم نگاری شهرستان اردکان/ ص ۱۰۹/ محمدرضا قرائی زاده/ ۱۳۷۲ »حلوا تخ تخک ( Takh Takhok ) :بدین منظور چاشنی حلوا ارده را بلند تر بر می دارند ـ شکر را بیشتر می جوشانند ـ‌ کنجد را داخل سینی  پهن کرده ، چاشنی اضافه کرده ، مجدداً کنجد اضافه کرده و … حلوا تخ تخک به دو صورت شکری و آردی تهیه می شود .« مردم نگاری شهرستان اردکان / ص ۳۸ »حلوای سوهان یا چس توره ( Chesetoorah ) : موادی که در تهیه حلوای سوهان به کار برده می شود عبارت است از : رازیانه ، تخم گشنیز ، جوانه گندم بلغور شده ، شیره ، ارده ، زنجبیل ، گلاب و هل ، چس توره  تنها در اردکان مصرف دارد و در لغت به معنی فضولات شغال است .« مردم نگاری اردکان/ ص۳۸ » لتیر یا براتی : در ماه برات ( Barati ) ـ ماه شعبان ـ مصرف می شود و آن یک نوع نان کوچک است که با روغن تهیه            می شود . رنگ این نان حتماً باید زرد باشد لذا خمیر آن را با زردچوبه یا گل خشک که از بوته گیاه محلی است و گلهای زردی دارد در هم می آمیزند و با روغن در قطع کوچک می پزند . « مردم نگاری شهرستان مهریز/ ص۲۵/ سعید جانب الهی ۱۳۷۰ »ماقوت : ماقوت یا به تعبیر محلی ماقوتک از جوشانده نشاسته به دست می آید ، سرد شده آن ، به صورت ژل مانند و با افزودن شیره نبات یا شیره انگور به عنوان میوه مصرف دارد . شیربرنج : ترکیبی از برنج ، شیر گاو ، شکر و آب برنج از قبل خیس شده را جوشانده تا به تعبیر محلی وارود ـ Varavad ـ ( دانه های برنج له شود ) پس از آن شیرگاو و شکر را اضافه کرده ،‌ شیر برنج حاصله سرد یا گرم به عنوان میوه یا غذا در سرما خوردگی مصرف دارد .سورک ( Soorok ) : ترکیبی از آرد گندم ، گل زردک ،‌ تخم گشنیز ، کف دریا ، خمیر مایه نان را به صورت خمیر ورز داده و در تاوه با روغن ارده سرخ کرده با اضافه کردن شکر در خیرات اموات مصرف می شود . سورک در بین زرتشتیان نیز متداول است .نان شیر : برای تهیه نان شیر ، نخست آرد گندم را بیخته و مقداری از آن را برای پتکین بر می دارند . سپس بقیه را با شیر ، مایه خمیر ، روغن ، شکر ، هل ، گلاب و کمی آب به خمیر تبدیل می کنند . خمیر را خوب مچ می دهند و مدتی می گذارند تا برای پخت آماده شود . خمیر آماده شده را به چانه های کوچک تقسیم می کنند و چانه ها را بر پشت سینی بزرگی که روی سفره ای نهاده اند قرار می دهند و هرکدام را با چله پیچ به شکل دایره یا بیضی پهن می کنند و کمی تخم خرفه را برای تزیین روی آن می پاشند و یک بار دیگر چله پیچ را روی خمیر می غلتانند تا دانه های خرفه کاملاً به خمیر بچسبد . آنگاه خمیر پهن شده را روی نان بند قرار می دهند و به تنور می چسبانند .کماچ شیرین :نوعی نان شیرینی است و مواد آن مخلوطی از آرد ، شکر ،‌ روغن ، مغز گردو و بادام ، هل و گلاب است و مانند کیک همزمان در دیگ های نسبتاً کوچک تهیه می کنند . برای برگزاری پنچه ی بزرگ ، نان پیه پیاز ، حلوای سن و حلوای شکر و چند نمونه آش تهیه می شود . حلوای سن : برای تهیه حلوای سن مقداری گندم جوانه زده را که قبلاً خشک کرده اند در هاون می کوبند تا کاملاً نرم شود . آنگاه بخشی از آن را همراه با مقدار کافی تخم رازیانه ، مغز گردو و مغز بادام آسیاب  می کنند و بخشی دیگر از آن را به همان صورت کنار می گذارند . مقدار کافی خرمای سیاه را هم چند ساعت قبل در آب می خیسانند تا برای حلوا آماده باشد آنگاه روغن را در ماهیتابه به خوبی داغ  می کنند و گندم های خرد شده را که کنار نهاده بودند در آن می ریزند سپس مخلوط آسیاب شده را اضافه می کنند تا کمی سرخ شود . آنگاه آب و خرما را به آن می افزایند و با قاشق آن قدر به هم می زنند تا سفت شود .  حلوای شکر : برای پختن حلوای شکر روغن را در ماهیتابه به خوبی داغ می کنند . ابتدا خلال های مغز سفید شده بادام را که قبلاً آماده کرده اند در روغن سرخ می کنند . سپس آن را از روغن خارج کرده برای تزیین روی حلوا ، در ظرفی نگاه می دارند . آنگاه گندم را در ماهیتابه می ریزند و آن قدر به هم می زنند تا به قهوه ای کم رنگ تغییر رنگ دهد . بعد شربتی را که با آب و شکر و هل و گلاب تهیه کرده اند کم کم به آرد سرخ شده می افزایند و مرتب به هم می زنند تا حالت خمیری پیدا کند . حلوای آماده شده را در بشقاب هایی پهن و صاف می کنند و روی آن را با خلال های بادام سرخ شده که از پیش تهیه شده بود تزیین می کنند در مراسم « پنچه ی بزرگ که پیش از نوروز به پاس حضور فروهرهای در گذشتگان برپا می شود خوراکی های دیگری هم تهیه می گردد .»