تلاش برای احیاء مسیر قنات زارچ طولانی‌ترین قنات جهان، ادامه دارد
مدیر پایگاه قنات های جهانی زارچ و حسن‌آباد مهریز گفت: درجهت احیا و مرمت قنات زارچ به طور اختصاصی اقداماتی در سه فاز انجام شده است.
به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد؛ “ابراهیم کاظم نژند” ضمن اعلام این خبر گفت: قنات زارچ طولانی‌ترین قنات جهان است که طول آن به بیش از ۷۱ کیلومتر می رسد و ساخت آن به بیش از ۱۳۰۰ سال پیش بر می‌گردد. قنات زارچ در یزد دارای سه شاخه جدا از هم است که نام آن ها شیرین، شور و ابراهیم خویدکی است. شاخه شور قنات زارچ در یزد از پایاب مسجد جامع یزد می‌گذرد و این پایاب نزدیک به ۶۰ پله دارد که دسترسی به آب قنات را نیز میسر می‌سازد.
مدیر پایگاه قنات های جهانی زارچ و حسن‌آباد مهریز در استان یزد افزود: در حال حاضر تنها شاخه شور این قنات فعال است و دو سرشاخه دیگر به دلیل افت سطح آب های زیرزمینی، کم آب و خشک شده اند. دلیل شور بودن آب این شاخه نیز این است که مادرچاه در منطقه آب شور قرار گرفته است.
کاظم نژند با بیان اینکه طرح حفاظت و مرمت این قنات از ابتدای سال ۹۴ در راستای اهداف ثبت جهانی قنوات ایرانی با احیا و مرمت سازه‌های وابسته به قنات آغاز شده است، گفت: لایروبی قنات، تعریف محور‌های گردشگری قنات، حفر مادر چاه و حفاری پیشکار کنی در دشت فهرج، ساماندهی و احیای سازه‌های وابسته به معماری قنات زارچ و قنات حسن آباد مشیر در باغ شهر تاریخی مهریز از اقدامات انجام شده در راستای احیاء این قناتهای جهانی می باشد.
این مسئول نورپردازی و خرید انشعابات برق و آب سازه‌های وابسته به این قنوات جهانی و حذف فاضلاب ها و پساب های ورودی به آن ها را از دیگر اقدامات صورت گرفته در دو قنات جهانی یزد عنوان کرد و گفت: انجام مه پاشی در مسیر قنات میراث جهانی زارچ و سازه های وابسته به قنات از جمله پایاب ها و آسیاب برای از بین بردن حشرات به خصوص پشه با همکاری کارشناسان مرکز بهداشت شهرستان یزد نیز در این راستا انجام شده است.
کاظم نژند در ادامه خاطر نشان ساخت: در جهت احیا و مرمت قنات زارچ به طور اختصاصی اقداماتی را در سه فاز انجام دادیم. بیش از ۳۰ پایاب زارچ در سطح شهر یزد وجود دارد که در فاز نخست احیای هشت پایاب از مسجد جامع تا آسیاب وزیر و یک آب انبار و یک آسیاب در دستور کار قرار گرفت.
مدیر پایگاه میراث جهانی قنات زارچ اظهار کرد: تخلیه نخاله و ساماندهی دسترسی به سازه‌ها، نورپردازی مناسب با برق ۱۲ ولت به منظور امنیت بیشتر، استحکام‌بخشی و مرمت بخش‌های تخریب شده، شناسایی مکان نورگیر‌ها برای تخلیه آوار و نخاله، تخلیه و آوار برداری از طریق نورگیر‌ها از عمق ۲۷ متری، ساماندهی و ساخت بدنه تخریب شده نورگیر‌های دوگانه با آجر و استحکام بخشی، مرمت پله های آجری، ساماندهی مسیر گالری قنات و بدنه سازی اتاق‌های موجود در پایاب را از فعالیت های صورت گرفته در قنات زارچ دانست.
او همچنین فراهم کردن بستر گردشگری قنات و امکان بازدید از این مسیر را مهمترین بخش از فعالیت‌های انجام شده عنوان کرد و افزود: این امکان با شناسایی فاضلاب های ورودی در سال اول و انجام اقدامات قانونی برای حذف آنها از طریق طرح در شورای بهداشت شهرستان و همراهی دستگاه‌های اجرایی فراهم شده است.
وی با بیان اینکه مسیر گردشگری مجزا و مرسومی برای قنات زارچ در حال شکل‌گیری است، تصریح کرد: بسیاری از مسیر‌های قنات زارچ تخریب و مسدود شده بود؛ به طوری که لجن و گل و لای موجود در این مسیرها، اجازه جریان گرفتن به آب بیش از پنج لیتر در ثانیه را نمی‌داد لذا درمسیر‌های شاهدیه، دروازه قرآن و دشت یزد لایروبی انجام شد تا آب پس از گذشت چهار سال از مادر چاه در فهرج به پایاب زارچ به میزان ۵۰ لیتر در ثانیه روانه شود.
کاظم نژند ادامه داد: رفع چندین فاضلاب دانه درشت و فاضلاب‌های خانگی منجر به حیات دوباره این قنات شد و حتی گذشته از زندگی مجدد قنات زارچ، در برخی از محدوده‌های شهری ، برخی از گونه‌ها مانند ماهی‌ها در این قنات نیز جانی دوباره گرفته‌اند.
وی افزود: لایروبی انجام شده در قنات زارچ در محدوده اکرمیه شهر یزد در عمق ۳۵ متری باعث شده که آب زلال و شفاف قابل رویت باشد. در چند سال گذشته از آنجا که این محدوده لایروبی نشده بود، ریزش بدنه قنات باعث انسداد مسیر شده بود که در صورت ادامه لایروبی آب بیشتری به مظهر روان خواهد شد.
کاظم‌نژند در ادامه از شناسایی برخی از قنوات متصل به فاضلاب‌های شهری یاد و خاطرنشان کرد: رفع مشکلات آنها جز تعداد محدودی، در حال پیگیری است. جلسات متعددی با شورای سلامت آب استان به منظور پیگیری و اعلام و انعکاس نتیجه این سری قنوات خواهیم داشت.
وی ادامه داد: بیش از ۳۰۰ کامیون لجن از این قنات‌ها استخراج شده است این قنات قبلاً بسیار آلوده بود، اما اکنون ۷۰ تا ۸۰ درصد آب این قنات پاک شده، حداقل ۱۷ چاه فاضلاب در آنجا بسته و جابه‌جا شده و مابقی نیز درحال شناسایی است.
کاظم‌نژند از برگزاری جشن و گردهمایی آب را با هدف نشان دادن اهمیت احیای طولانی‌ترین قنات جهان و برگزاری نشستهایی با عنوان شب فرهنگی قنات توسط پایگاه میراث جهانی قنات زارچ و حسن‌آباد، با میزبانی از مقنیان و پیشکسوتان و نسل جوان خبر داد و عنوان کرد: تامین زیرساخت‌ها به منظور احیای قنوات را امری است ضروری، که با توجه به اینکه این سازه ها یکی از بهترین شیوه های با ثبات انتقال آب هستند، اداره کل میراث فرهنکی در زمینه احیای فرهنگی آنها تلاش کرده است .
مدیر پایگاه قنات جهانی زارچ و حسن آباد از نقش و مشارکت دیگر دستگاه‌ها در احیای قنات زارچ نیز یاد و در این باره بیان کرد: با کمک دیگر دستگاه‌ها و اقداماتی که اخیرا دستگاه‌های مرتبط در انجام آن مشارکت دارند، این قنات زندگی دوباره یافته است.
کاظم نژند در پایان گفت: برنامه بازدید از مسیر‌های مرمت شده قنات تا اواخر تابستان اعلام می‌شود و شرکت های گردشگری می‌توانند تور گردشگری بازدید از قنات را در برنامه خود قرار دهند.
