بقعه شاه سیدرضا

بقعه شاه سید رضا                 شماره ثبت ملی: _____

موقعیت مکانی

بقعه شاه سید رضا درمحلۀ چهارمنار پشت باغ دولت آباد ، پل علی وحش (آزادگان)، کوچه فردوسی واقع است .

منابع تاریخی

علت انتساب این بنا به مزار شاه سید رضا علی الظاهربه مناسبت وجود سنگ قبری از آن شاه سید رضا نامی است که در سال ۹۵۵هجری ( در زمان حکومت صفوی ) فوت شده است. معلوم نیست که آن سنگ از آغاز در همین موضع بوده است و یا آن را از جای دیگر بدین مقام آورده اند. آنچه که مسلم است این بنا یکی از آثارقرن هشتم هجری به شمار می رود وبالطبع با شخص شاه سید رضا ارتباطی ندارد معلوم نیست که بنا مذکوربا کدامیک ازآثار تاریخی مذکور درمتون تاریخی یزد منطبق می باشد .

شاید بقایایی ازمدرسۀ غیاثیۀ چهارمنار بوده باشد . و آن مدرسه ای بوده است که توسط امیرغیاث الدین علی حسینی وزیر شاه شیخ ابواسحق بسال ۷۴۰ هجری احداث گردید وخود امیرنیز در سال ۷۴۶هجری در  زیر گنبد آن مدفون گردید. در خصوص ذکر آن مدرسه مولف تاریخ یزد بیان می دارد که طرح مدرسه را از شیراز به یزد آورد و به ساخت آن اهتمام ورزید همچنین دوبنا برآن بساخت و برکتابه درگاه ،خط عبدالله صیرفی تبریزی به کاشی تراشیده و بر آن نصب نموده بود ( گویند سی هزار دینار داده که آن کتیبه نوشته شود)

مشخصات

شاه سید رضا بقعه ای است با گنبدی رفیع وبه شیوه سایر گنبد های یزد ( همچون شاه کمالیه ، گنبد هشت و….) که دراصل بخشی ازمجموعۀ بنای کاملتری بوده است وهنوز آثارصفه وایوان ضلع غربی متصل به آن باقی است . این بنا امروزه یکی از زیارتگاهای کنونی یزد به شمار می آید . وسعت گنبد ، کلفتی وضخامت دیوارهای آن پس ازبقعه سید رکن الدین ازسایر گنبد های یزد بیشتروهرضلع آن ۲۵/۹ متروضخامت دیوارها ۳۵/۲ متراست .

بقعۀ شاه سید رضا دارای ۴ درب ورودی ویک ورودی به پشت بام است سردرورودی بقعه دارای قوس جناقی می باشد درضلع جنوبی وشمالی دو صفه به قرینه که داخل آن درنصب شده قرار دارد . درصفه ضلع شمالی به صحن راه می یابد . صفه دیگری درضلع غربی که به سالن جدیدالاحداث اجتماعات زنانه جهت مراسم دعا وروضه وعبادت راه می یابد. سالن نوساز دارای سقفی مسطح و۵ پنجره درضلع غربی آن تعبیه شده است . ضلع شمالی سالن اجتماعات زنانه ، به سبک امروزی دواشکوبه ( دوطبقه ) می باشد . پوشش داخلی سالن وگنبد خانه از گچ است . ازاره گنبد خانه وسالن متصل به آن تا ارتفاع حدوداً یک متر ازسنگ پوشیده است . درچهارطرف گنبدخانه طاق نما مستطیل شکل ساده گچی به چشم می خورد . قسمت فوقانی دیوار درچهار طرف گنبد خانه ۴ فیلپوش گچی ساده وچهارطاق نما وپنجره کوچک تعبیه شده است . درداخل گنبد خانه صورت یک قبرمشاهده می شود که گفته می شود از آن شاه سید رضا است.

صفه های موجود درداخل گنبدخانه دارای قوس جناقی می باشد. صحن کوچک بقعه درضلع شمالی گنبد قراردارد. داخل صحن را سنگ ریزه ریخته اند . بدنه دیوار صحن آجری می باشد . گنبد رفیع شاه سید رضا قوس شبدری کند دارد . نمای خارجی گنبد آجری وپشت بام آن کاه گلی ـ آجری می باشد .

کتیبه های تاریخی                   

تنها اثر موجود دراین بنا سنگ قبری خاکی رنگ است به اندازه ۲۹×51 سانتیمتر که بطور عمودی برصورت قبرزیر گنبد قراردارد واین عبارت برآن نقر شده است :

حاشیه رویه (به خط نسخ نوشته شده است )

وفات یافت غنچۀ خرمن شهادت ونوباوۀ حدیقه سعادت ، زبده آل طه ویس ثمرۀ شجرالسالکین الکاملین ، غلام امام زمان علیه التحیه والثناه شاه سید رضا به تاریخ یوم الاثنین ۲۵ شهرجمادی الاولی سنه ۹۵۵ .

دورۀ ( نسخ درشت نوشته شده است )

دردا که دل ازحادثه غمناک افتاد                 دردیدۀ سیل بارخاشاک افتاد

نوباوۀ باغ عمر ازشاخ امید                          بی آنکه بود رسیده برخاک افتاد

سطح سنگ (به خط نستعلیق نوشته شده )

چونکه بفد بندۀ امام رضا             جای او گشت جنت الماوی

لب اورا نشسته دایرزشیر             داد  شهد   شهادتش    تقدیر

آرزویش شراب کوثر بود             میل اوزان به شیر….(؟)بود