مزار غازیان و تازیان

این دو مزار از مقابر قدیمی یزد محسوب می شوند که درمجاورت یکدیگر قرارداشته بودند که در قرون گذشته براثر سیل از بین رفته است ، احتمالا محل قدیم آن درحوالی لرد تازیان بوده است .

مزار تازیان ماخوذازنام قبیله تازیان می باشد زیرا زمانی که مردم یزد به اسلام گرویدند بسیاری از تابعین اصحاب پیامبر درآنجا مقیم شدند که از جمله می توان به دوحی از قبایل مکه ومدینه به نامهای حی بنی تازیان و حی بنی تمیم را نام برد . درقسمتی از این مزار به امامزاده ای اشاره می نماید که درحال حاضر اثری از آن مشهود نمی باشد

« از یک طرف او امامزاده معصوم ابوجعفر محمد بن عبید است و سادات و بزرگانی که در آن آسوده اند مولانای اعظم حاجی نظام الدین اسحق الحموی و مولانای اعظم سعید مولانا محی الدین خطیب و پسرش مولانا شمس الدین محمد » دریک طرف دیگر مزار غازیان و طرف دیگر دارالقرآن مشهور به عفیف الدین می باشد زیرا به دلیل دفن استاد قرآن (استاد سید رکن الدین قاضی ) محمد بن یعقوب پسرش مولانا عفیف الدین بدین نام اشتهار یافته است . همچنین بزرگانی دیگر منجمله حاجی محمود تجره ، حافظ عمادالدین پسرش و شیخ سعید محمدبن احمدبن ابی بکر بصری و شیخ جنید توران پشتی نیز در این مزار مدفونند درقسمتی دیگر از این مزار به مزار خط سبز معروف می باشد که البته مولف جامع مفیدی محل دفن آن را د رمزار غازیان ذکر نموده است به هرحال چون این دو مزار درکنار یکدیگر قرار داشتند به شرح مزار خط سبز می پردازیم . زمانی که مبارزالدین محمد بن مظفر به حفر خندق دردورتادور حصار شهر پرداخته بود « در اثنای حفر خندق قبری ظاهر گردید و شخصی را دیدند که انحصای او درست ودوپاره حریر سبز که خطی سبز برآن نوشته بود دردست و مصحفی حمایل داشت پادشاه … امر فرمود که دوپارچه حریر از دست میت گرفته برآن خط اطلاع یابند چند اتکه سعی کردند از دست او بیرون نتوانستند آورد .پادشاه حواله آن کار بوقت دیگر کرده به منزل معاودت نمود. شبانگاه درواقعه آن شخص را دید نزد حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله وسلم ایستاده و زبان به شکایت گشاده ، می گفت که می خواستند خط آزادی مرا بازستانند پادشاه از هیبت این واقعه از خواب درآمد پادشاه امر فرمود تا آن شخص را با آن دو پاره حریر در همان مقام دفن کردند و صومعه ای بربالین او ساختند »

همچنین از مزار شیخ نقی الدین عمر استادان در مزار تازیان نام برده شده است . وی از جمله مشایخ بزرگ زمان اتابکان بوده که سلطان قطب الدین بن عزالدین لنگر مرید وی گردیده بود. ( اهل یزد سه گروه بودند : کرامیه ، قدریه و علی العرشیه ، شیخ سعید از روی بحث با این هر سه در آمد و بر اعتقاد ایشان مشغول شد به دلیل و برهان و همه را ملزم گردانید و درجاده اهل سنت و جماعت آورد ) وی در سال ۶۰۶ هجری وفات نمود و بسیاری از بزرگان دین نیز درمزار او مدفونند . ازجمله قاضی جلال الدین خیارقی ( که از قضاﺓ و علمای عصر خود بود) و مولانای اعظم سعید قاضی القضاﺓ حمید ابی الخیر تبریزی و مولانا کمال الدین شاه حسین ابرقوهی ، شیخ سعید شیخ احمدک شیخ العلماء،خواجه صواب نیز صفه ای جهت مدفن خود در مزار تازیان و مزار و ساباط محمود شاه غبر را نیز بنا نمود که بعد ها غیاث الدین شول آن را از نو طرح ریزی کرد و مقابل عمارت شیخ امیر معین الدین اشرف قطعه زمینی را وقف کرد ونام آن را مزار صالحین نهاد وبسیاری از صلحا در آنجا مدفونند.

غازیان نیز درلغت به معنای جنگجو واز آن لحاظ به آن مزار غازیان می گویند که در قلعه فهرج گروهی از مسلمین که زخمی شدند به یزد آمده و بعد شهید شدند اجساد آنها در این محل به امامت به خاک سپرده شد.

از جمله بزرگانی که در این مزار مدفونند می توان به مولانا شمس الدین محمد فقیه مازیار

(فضلا ومفتی عصر بود ) ومولانا نورالدین خطیب و شیخ شهاب الدین باغ علاء (استاد حدیث

 و قرآن ) ،مولانا شمس الدین جولاه (فقیه ومحدث) اشاره نمود.