چكيده:

بقعه‌ي سيد شمس الدين يكي از بناهاي دوره‌ي ايلخانيان مي‌باشد كه در محله چهارمنار شهر تاريخي يزد قرار دارد. اين بناي تاريخي مانند اكثر بناهاي قديمي شهر يزد شديداٌ مورد حمله موريانه‌هاي زيرزميني (Subterranean termites)قرار گرفته است. جهت كنترل موريانه‌هاي زيرزميني اين بنا با استفاده از سيستم طعمه‌گذاري (Baiting system)، تعداد 400 تله (In- ground stations)در اطراف ساختمان نصب گرديد. تله‌ها بطور هفتگي مورد بازديد قرارمي‌گرفتند. هر تله‌اي كه مورد حمله موريانه قرار مي‌گرفت طعمه داخل آن كه از قطعات مقوا تشكيل شده بود با طعمه مسموم تعويض مي‌گرديد. طعمه مسموم (Bait)از مقواهايي به طول 25 سانتيمتر و عرض 7 سانتيمتر تشكيل شده بودند كه در آنها يكي از مواد شيميايي اسيد بوريك، هگزافلومارون و هگزافلومارون+پيري‌پروكسيفن به ترتيب با نسبت‌هاي 1 درصد، 300 پي‌پي‌ام و 150 پي‌پي‌ام+150 پي‌پي‌ام ابقاء شده بودند. جهت بررسي ميزان كارايي سيستم طعمه گذاري بر روي جمعيت موريانه‌هاي زيرزميني، 2 شاخص مورد توجه قرار گرفت. اولين شاخص عبارت بود از چگونگي روند آلودگي جديد (New active stations). داده‌ها نشان مي‌دهند كه آلودگي جديد با يك نوسان جزيي تا بازديد هفتم سير صعودي دارد ( حداكثر 24 آلودگي جديد) و سپس سير نزولي آن شروع مي‌شود، بطوريكه در بازديد بيست و هفتم به صفر مي‌رسد. دومين شاخص عبارت بود از چگونگي روند تله‌هاي فعال (Alive active stations). منحني نله‌هاي فعال تا بازديد هشتم روندي صعودي داشت (حداكثر 99 تله) و پس از آن روند نزولي پيدا نمود، بطوريكه در بازديد بيست و هشتم تعداد تله‌هاي فعال به حداقل خود (9 تله) رسيد. نكته بسيار قابل توجه در اين بررسي همبستگي نسبتاٌ زياد بين متغيرهاي تله فعال و آلودگي جديد مي‌باشد (r= 0.77). از اين همبستگي چنين استنباط مي‌گردد كه در اثر تاثير طعمه‌هاي مسموم، جمعيت موريانه‌ها در داخل كلني‌ها بتدريج كاهش مي‌يابد. در نتيجه حمله به تله‌ها (Monitoring stations)نيز سير نزولي پيدا مي‌كند. در محل مورد مطالعه 3 گونه موريانه با نام‌هاي علمي Anacanthotermes vegans (Hagen)( از خانواده Hodotermitidae)، Microcerotermes sp.و Amitermes vilis Silvestri(از خانواده Termitidae) مورد شناسايي قرار گرفت. با توجه به تعداد تله‌هاي فعالي كه توسط هر گونه مورد حمله قرار گرفته بودند، A. vilisبه عنوان گونه غالب تعيين گرديد.

بافت تاريخي شهر يزد نزديك به  250 هكتار و با بيش از  300 اثر شناخته شده كه بخش اعظمي از آنها در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده مجموعه اي از آثار قرن پنجم تا دوره معاصر را در خود جاي داده است .